ကုိယ္စားျပဳ ဒီမိုကရစီ စနစ္မွာ ပံုစံ အမ်ိဳးမ်ဳိးရွိ ပါတယ္။ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္က
ဦးေဆာင္တဲ့ ပါလီမန္ ဒီမိုကေရစီစနစ္ (Parliamentary Democracy) ရယ္၊ သမၼတ
ဦးေဆာင္တဲ့ ဒီမိုကေရစီ စနစ္ (Presidential Democracy) ရယ္၊
ဒီႏွစ္မ်ိဳးကိုေပါင္းစပ္ထား
ဒီမတူညီတဲ့ စနစ္ေတြကို ခြဲခြဲျခားျခား ကြဲကြဲျပားျပား၊ သိႏိုင္ဖုိ႔ တုိင
ဒီမတူညီတဲ့ စနစ္ေတြကို ခြဲခြဲျခားျခား ကြဲကြဲျပားျပား၊ သိႏိုင္ဖုိ႔ တုိင
္းျပည္ရဲ႕ အေျခခံ ဥပေဒ က အုပ္ခ်ဳပ္ေရး မ႑ိဳင္မွာ ထိပ္ဆံုးကဦးေဆာင္မယ့္ သမၼတ
(သို႔မဟုတ္) ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ကို ဘယ္ပံုဘယ္နည္း ေရြးေကာက္ တင္ေျမွာက္ရမယ္၊
အဲဒီ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး မ႑ိဳင္ နဲ႔ ဥပေဒျပဳအဖြဲ႕ (ေခၚ) ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္တုိ႔
အၾကား ဘယ္ပံုဘယ္နည္း ဆက္ဆံရမယ္ဆိုတဲ့ ျပ႒ာန္းခ်က္ အေပၚမွာ မူတည္ၿပီး
ခြဲျခားသိျမင္ႏိုင္ပါတယ္။
အခု ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္က ဦးေဆာင္တဲ့ ပါလီမန္ဒီမိုကေရစီစနစ္ (Parliamentary Democracy) ကိုေလ့လာရေအာင္။ မဲဆႏၵ ရွင္ ျပည္သူလူထုက ေရြးေကာက္တင္ေျမွာက္လုိက္တဲ
ဆိုလိုတာက ဥပေဒျပဳ မ႑ိဳင္ (ေခၚ) ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ ကုိယ္စားလွယ္ ေတြထဲက မဲအမ်ားဆံုးရတဲ့ ပါတီရဲ႕ ေခါင္းေဆာင္ဟာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး မ႑ို္င္မွာ ထိပ္ဆံုး ကေန ဦးေဆာင္မယ့္ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ျဖစ္လာတယ္။ ဒီဝန္ႀကီးခ်ဳပ္က လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ ေတြထဲကေန သူ႔စိတ္ႀကိဳက္ ေရြးခ်ယ္ၿပီး ဝန္ႀကီးဌာန အသီးသီးကို ဦးစီးဦးေဆာင္မႈျပဳမယ့္ ဝန္ႀကီးေတြ ကိုေရြးခ်ယ္ရပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး မ႑ိဳင္ဟာ ဥပေဒ ျပဳမ႑ိဳင္ ရဲ႕ အစိတ္္အပိုင္းတခုျဖစ္တယ္။ ဥပေဒ ျပဳမ႑ိဳင္ ကာ ျပည္သူ႔ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စား လွယ္ေတြက ေထာက္ခံေနသမွ်ေတာ့ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္နဲ႔ သူ႔ရဲ႕ အစိုးရအဖြဲ႕ (ဝါ) Cabinet ဝန္ႀကီးေတြ (အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမ႑ိဳင္္) ဟာ အာဏာတည္ျမဲေနမွာ ျဖစ္တယ္၊ သူတို႔ရဲ႕ ေပၚလီစီေတြကိုလည္း အေကာင္ အထည္ေဖၚ ရာမွာ လႊတ္ေတာ္ရဲ႕ အတည္ျပဳခ်က္ကို အျမဲလိုလို ရရွိေနမွာျဖစ္တယ္။ လႊတ္ေတာ္က ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ကို အယံု အၾကည္မရွိ အဆိုနဲ႔ ရာထူးကေန ဖယ္ရွားခဲ့ရင္ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ရဲ႕ Cabinet တခုလံုးရာထူးကေန ႏႈတ္ထြက္ေပးရတယ္။ ပါလီမန္လႊတ္ေတာ္က ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္အသစ္ကို ေရြးခ်ယ္ေပးလိုက္ၿပီး အဲဒီဝန္ႀကီးခ်ဳပ္အသစ္က ကက္ဘိနက္ ဝင္ ဝန္ႀကီးအသစ္ေတြကို သူ႔စိတ္ႀကိဳက္ ေရြးခ်ယ္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ၿဗိတိန္ႏိုင္ငံ၊ ထိုင္းႏို္င္ငံ၊ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံ နဲ႕ တျခား စည္းမ်ဥ္းခံ ဘုရင္စနစ္ကို က်င့္သံုးတဲ့ ႏိုင္ငံတိုင္းလိုလို မွာ ဘုရင္ (သို႔မဟုတ္) ဘုရင္မ က မိမိရဲ႕ မ်ိဳးရိုးစဥ္လာ အရ ႏိုင္ငံ့ ဥေသွ်ာင္ ေတြ ျဖစ္ၾကတယ္။ ဒီဘုရင္ေတြ ဘုရင္မေတြက ပါလီမန္ ကိုဖ်က္သိမ္းၿပီး ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ကို ပါရာထူးကေန ဖယ္ရွားဖို႕ အာဏာ ကို ပိုင္ဆို္င္ ၾကတယ္။ ၾကားေန တဦးဦး (သို႔မဟုတ္) အတိုက္အခံ ေခါင္းေဆာင္တဦးဦးကို ယာယီအစိုးရ ဖြဲ႕ခိုင္းၿပီး (၃) လကေန (၆) လအတြင္း ေရြးေကာက္ပြဲ အသစ္က်င္းပေပးႏိုင္တယ္။ ဒါေပမဲ့ ဒီေန႔ေခတ္ စည္းမ်ဥ္းခံ ဘုရင့္ႏိုင္ငံေတြမွာေတာ့ အဲဒီလိုလုပ္ပိုင္ခြင့္ အာဏာမ်ိဳးကို အသံုးျပဳေလ့ မရွိေတာ့ဘူး။
ၿဗိတိန္ႏိုင္ငံရဲ႕ ဒိုမီနီယံ ႏိုင္ငံေတြျဖစ္တဲ့ ကေနဒါ၊ ၾသစေၾတးလ်၊ နယူးဇီလန္ အစ ရွိသည္တို႔ မွာေတာ့ ဘုရင္ခံခ်ဳပ္ေတြက ႏိုင္ငံ့ဥေသွ်ာင္အျဖစ္နဲ႔ ၿဗိတိန္ႏိုင္ငံရဲ႕ ဘုရင္ (သို႔မဟုတ္) ဘုရင္မ ကို ရုပ္ျပ အျဖစ္ ကုိယ္စားျပဳၾကတယ္။
ပုံမွန္ကေတာ့ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္က အမ်ားျပည္သူကလည္း ေလးစား ၿပီး သူ႔ရဲ႕မူဝါဒ ေတြကိုလည္း လက္ခံတဲ့ ပုဂၢိဳလ္တဦး ကို ရုပ္ျပ သမၼတ အျဖစ္အဆိုတင္ေလ့ရွိတယ္။ အဲဒီလူကို လႊတ္ေတာ္က မဲခြဲၿပီး သမၼတ အျဖစ္ ေရြးေကာက္တင္ေျမာက္တယ္။ ဒိုမီနီယံ ႏိုင္ငံေတြမွာေတာ့ သမၼတ အစား ဘုရင္ခံခ်ဳပ္လို႔ ေခၚပါတယ္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ရဲ႕ပါတီက အထက္ လႊတ္ေတာ္ ေရာ ေအာက္လႊတ္ေတာ္ မွာပါ အမ်ားစုျဖစ္ေနတတ္တာမို႔ သူေရြးလုိက္တဲ့ သမၼတကို အတည္ျပဳလို္က္ၾကတာပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ တခါတေလမွာေတာ့ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ရဲ႕ ပါတီက ေအာက္လႊတ္ေတာ္ မွာသာ အမ်ားစုျဖစ္ေနၿပီး၊ အထက္လႊတ္ေတာ္မွာက်ေတာ့ အတို္က္အခံပါတီေတြနဲ႔ သူတို႔ရဲ႕ မဟာမိတ္ ေတြက အဆမတန္ မ်ားေနတတ္ပါတယ္။ ဒီလိုအေျခအေနမ်ိဳးမွာ အတိုက္အခံပါတီက တင္ေျမွာက္တဲ့ သမၼတေလာင္းက အႏိုင္ရၿပီး ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ဟာ တာဝန္ကို ထမ္းေဆာင္ရာမွာ အခက္အခဲေတြနဲ႔ ၾကံဳရတတ္ပါတယ္။
သမၼတ (သို႔မဟုတ္) ဘုရင္ခံခ်ဳပ္က ပါလီမန္ကို ဖ်က္သိမ္းႏိုင္တဲ့ အခြင့္အာဏာ ရွိေနေတာ့ သူက ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ကို ရာထူးကေနရပ္ဆို္င္းၿပီး၊ ၾကားေနသူ (သို႔မဟုတ္) အတိုက္အခံတဦးကို ၾကားျဖတ္ ယာယီ အစိုးရဖြဲ႕ခိုင္းၿပီး (၃) လ နဲ႔ (၆) လ အတြင္း ေရြးေကာက္ပြဲ ေခၚယူႏိုင္ ပါတယ္။
ဥပမာ၊ ပါကစၥတန္ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ဘနစ္ဇီရာဘူတို ကို သမၼတ ၂ ေယာက္က ၂ ႀကိမ္တိတိ ရာထူးကေန ရပ္ဆို္င္း ေစခဲ့ဘူးပါတယ္။ ၁၉၇၅ ခုႏွစ္တုန္းကလည္း ၾသစေၾတးလ် ႏိုင္ငံရဲ႕ ဘုရင္ခံခ်ဳပ္ ဆာဂြ်န္ကဲရ္ က ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ေဂါက္ဝစ္လမ္ ကို ရာထူးကေနဖယ္ရွားၿပီး အတိုက္အခံေခါင္းေဆာင္ကို ၾကားျဖတ္ အစိုးရ ဖြဲ႕ခိုင္းခဲ့ဘူးတယ္။
ေယဘုယ် အားျဖင့္ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ရဲ႕သက္တမ္းကို သမၼတက အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ ဒီမိုကေရစီ ႏိိုင္ငံေတြ မွာလို အကန္႕အသတ္ထားေလ့မရွိပါဘူး။ သမၼတ ကအုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံ ေတြမွေတာ့ သမၼတ တဦးဟာ အလြန္ဆံုး သက္တန္း (၂) ခုထည့္ ပိုၿပီး သမၼတအျဖစ္ထမ္းေဆာင္ခြင့္အမရ
အခု ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္က ဦးေဆာင္တဲ့ ပါလီမန္ဒီမိုကေရစီစနစ္ (Parliamentary Democracy) ကိုေလ့လာရေအာင္။ မဲဆႏၵ ရွင္ ျပည္သူလူထုက ေရြးေကာက္တင္ေျမွာက္လုိက္တဲ
ဆိုလိုတာက ဥပေဒျပဳ မ႑ိဳင္ (ေခၚ) ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ ကုိယ္စားလွယ္ ေတြထဲက မဲအမ်ားဆံုးရတဲ့ ပါတီရဲ႕ ေခါင္းေဆာင္ဟာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး မ႑ို္င္မွာ ထိပ္ဆံုး ကေန ဦးေဆာင္မယ့္ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ျဖစ္လာတယ္။ ဒီဝန္ႀကီးခ်ဳပ္က လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ ေတြထဲကေန သူ႔စိတ္ႀကိဳက္ ေရြးခ်ယ္ၿပီး ဝန္ႀကီးဌာန အသီးသီးကို ဦးစီးဦးေဆာင္မႈျပဳမယ့္ ဝန္ႀကီးေတြ ကိုေရြးခ်ယ္ရပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး မ႑ိဳင္ဟာ ဥပေဒ ျပဳမ႑ိဳင္ ရဲ႕ အစိတ္္အပိုင္းတခုျဖစ္တယ္။ ဥပေဒ ျပဳမ႑ိဳင္ ကာ ျပည္သူ႔ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စား လွယ္ေတြက ေထာက္ခံေနသမွ်ေတာ့ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္နဲ႔ သူ႔ရဲ႕ အစိုးရအဖြဲ႕ (ဝါ) Cabinet ဝန္ႀကီးေတြ (အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမ႑ိဳင္္) ဟာ အာဏာတည္ျမဲေနမွာ ျဖစ္တယ္၊ သူတို႔ရဲ႕ ေပၚလီစီေတြကိုလည္း အေကာင္ အထည္ေဖၚ ရာမွာ လႊတ္ေတာ္ရဲ႕ အတည္ျပဳခ်က္ကို အျမဲလိုလို ရရွိေနမွာျဖစ္တယ္။ လႊတ္ေတာ္က ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ကို အယံု အၾကည္မရွိ အဆိုနဲ႔ ရာထူးကေန ဖယ္ရွားခဲ့ရင္ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ရဲ႕ Cabinet တခုလံုးရာထူးကေန ႏႈတ္ထြက္ေပးရတယ္။ ပါလီမန္လႊတ္ေတာ္က ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္အသစ္ကို ေရြးခ်ယ္ေပးလိုက္ၿပီး အဲဒီဝန္ႀကီးခ်ဳပ္အသစ္က ကက္ဘိနက္ ဝင္ ဝန္ႀကီးအသစ္ေတြကို သူ႔စိတ္ႀကိဳက္ ေရြးခ်ယ္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ၿဗိတိန္ႏိုင္ငံ၊ ထိုင္းႏို္င္ငံ၊ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံ နဲ႕ တျခား စည္းမ်ဥ္းခံ ဘုရင္စနစ္ကို က်င့္သံုးတဲ့ ႏိုင္ငံတိုင္းလိုလို မွာ ဘုရင္ (သို႔မဟုတ္) ဘုရင္မ က မိမိရဲ႕ မ်ိဳးရိုးစဥ္လာ အရ ႏိုင္ငံ့ ဥေသွ်ာင္ ေတြ ျဖစ္ၾကတယ္။ ဒီဘုရင္ေတြ ဘုရင္မေတြက ပါလီမန္ ကိုဖ်က္သိမ္းၿပီး ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ကို ပါရာထူးကေန ဖယ္ရွားဖို႕ အာဏာ ကို ပိုင္ဆို္င္ ၾကတယ္။ ၾကားေန တဦးဦး (သို႔မဟုတ္) အတိုက္အခံ ေခါင္းေဆာင္တဦးဦးကို ယာယီအစိုးရ ဖြဲ႕ခိုင္းၿပီး (၃) လကေန (၆) လအတြင္း ေရြးေကာက္ပြဲ အသစ္က်င္းပေပးႏိုင္တယ္။ ဒါေပမဲ့ ဒီေန႔ေခတ္ စည္းမ်ဥ္းခံ ဘုရင့္ႏိုင္ငံေတြမွာေတာ့ အဲဒီလိုလုပ္ပိုင္ခြင့္ အာဏာမ်ိဳးကို အသံုးျပဳေလ့ မရွိေတာ့ဘူး။
ၿဗိတိန္ႏိုင္ငံရဲ႕ ဒိုမီနီယံ ႏိုင္ငံေတြျဖစ္တဲ့ ကေနဒါ၊ ၾသစေၾတးလ်၊ နယူးဇီလန္ အစ ရွိသည္တို႔ မွာေတာ့ ဘုရင္ခံခ်ဳပ္ေတြက ႏိုင္ငံ့ဥေသွ်ာင္အျဖစ္နဲ႔ ၿဗိတိန္ႏိုင္ငံရဲ႕ ဘုရင္ (သို႔မဟုတ္) ဘုရင္မ ကို ရုပ္ျပ အျဖစ္ ကုိယ္စားျပဳၾကတယ္။
ပုံမွန္ကေတာ့ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္က အမ်ားျပည္သူကလည္း ေလးစား ၿပီး သူ႔ရဲ႕မူဝါဒ ေတြကိုလည္း လက္ခံတဲ့ ပုဂၢိဳလ္တဦး ကို ရုပ္ျပ သမၼတ အျဖစ္အဆိုတင္ေလ့ရွိတယ္။ အဲဒီလူကို လႊတ္ေတာ္က မဲခြဲၿပီး သမၼတ အျဖစ္ ေရြးေကာက္တင္ေျမာက္တယ္။ ဒိုမီနီယံ ႏိုင္ငံေတြမွာေတာ့ သမၼတ အစား ဘုရင္ခံခ်ဳပ္လို႔ ေခၚပါတယ္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ရဲ႕ပါတီက အထက္ လႊတ္ေတာ္ ေရာ ေအာက္လႊတ္ေတာ္ မွာပါ အမ်ားစုျဖစ္ေနတတ္တာမို႔ သူေရြးလုိက္တဲ့ သမၼတကို အတည္ျပဳလို္က္ၾကတာပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ တခါတေလမွာေတာ့ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ရဲ႕ ပါတီက ေအာက္လႊတ္ေတာ္ မွာသာ အမ်ားစုျဖစ္ေနၿပီး၊ အထက္လႊတ္ေတာ္မွာက်ေတာ့ အတို္က္အခံပါတီေတြနဲ႔ သူတို႔ရဲ႕ မဟာမိတ္ ေတြက အဆမတန္ မ်ားေနတတ္ပါတယ္။ ဒီလိုအေျခအေနမ်ိဳးမွာ အတိုက္အခံပါတီက တင္ေျမွာက္တဲ့ သမၼတေလာင္းက အႏိုင္ရၿပီး ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ဟာ တာဝန္ကို ထမ္းေဆာင္ရာမွာ အခက္အခဲေတြနဲ႔ ၾကံဳရတတ္ပါတယ္။
သမၼတ (သို႔မဟုတ္) ဘုရင္ခံခ်ဳပ္က ပါလီမန္ကို ဖ်က္သိမ္းႏိုင္တဲ့ အခြင့္အာဏာ ရွိေနေတာ့ သူက ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ကို ရာထူးကေနရပ္ဆို္င္းၿပီး၊ ၾကားေနသူ (သို႔မဟုတ္) အတိုက္အခံတဦးကို ၾကားျဖတ္ ယာယီ အစိုးရဖြဲ႕ခိုင္းၿပီး (၃) လ နဲ႔ (၆) လ အတြင္း ေရြးေကာက္ပြဲ ေခၚယူႏိုင္ ပါတယ္။
ဥပမာ၊ ပါကစၥတန္ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ဘနစ္ဇီရာဘူတို ကို သမၼတ ၂ ေယာက္က ၂ ႀကိမ္တိတိ ရာထူးကေန ရပ္ဆို္င္း ေစခဲ့ဘူးပါတယ္။ ၁၉၇၅ ခုႏွစ္တုန္းကလည္း ၾသစေၾတးလ် ႏိုင္ငံရဲ႕ ဘုရင္ခံခ်ဳပ္ ဆာဂြ်န္ကဲရ္ က ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ေဂါက္ဝစ္လမ္ ကို ရာထူးကေနဖယ္ရွားၿပီး အတိုက္အခံေခါင္းေဆာင္ကို ၾကားျဖတ္ အစိုးရ ဖြဲ႕ခိုင္းခဲ့ဘူးတယ္။
ေယဘုယ် အားျဖင့္ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ရဲ႕သက္တမ္းကို သမၼတက အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ ဒီမိုကေရစီ ႏိိုင္ငံေတြ မွာလို အကန္႕အသတ္ထားေလ့မရွိပါဘူး။ သမၼတ ကအုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံ ေတြမွေတာ့ သမၼတ တဦးဟာ အလြန္ဆံုး သက္တန္း (၂) ခုထည့္ ပိုၿပီး သမၼတအျဖစ္ထမ္းေဆာင္ခြင့္အမရ
No comments:
Post a Comment
အခုလို လာေရာက္အားေပးၾကတာ အထူးပဲ ၀မ္းသာ ပီတိျဖစ္ရပါတယ္ဗ်ား ... ။ေက်းဇူးအထူးတင္ပါတယ္။
ေက်ာ္ထက္၀င္း နည္းပညာ (ဘားအံ)
www.kyawhtetwin.blogspot.com