Theory of Electrical Power

လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အား ထုတ္ယူမႈဆိုင္ရာ သီအိုရီမ်ား

(အပိုင္းအျပတ္ေလးေတြကို ၀ိုင္းဖတ္ေပးပါ)

အေၾကာင္းအရာေတြကို ေကာင္းစြာမစီစဥ္ႏိုင္အားလို႔
ေခါင္းမွာေပၚသလို ေရးသီရတာ
မပီျပင္ျဖစ္ေနမလား
စိုးရိမ္စိတ္ပြားမိေသးတယ္။

တတ္ႏိုင္ဘူးကြယ္ ဆိုၿပီး
အျမန္ေရးလိုက္တာမို႔
က်န္ေသးတာေတြရွိလို႔ေနတယ္ေလ။

ေဇာ္ေအာင္

သံလိုက္မွ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အား ဘယ္လိုထြက္ေပၚ လာတာလည္း သိရွိလိုၾကတဲ့ ညီငယ္/ညီမငယ္မ်ားအတြက္ ေဇာ္ၾကားဖူး ေတြ႔ဖူး ထားတာေလးေတြကိုျပန္ရွင္းျပခ်င္ပါတယ္။

သံလိုက္ဓါတ္အားကိုအေျခခံၿပီး လွ်ပ္စစ္ဓါတ္ထုတ္ယူႏိုင္ဖို႔ဆိုတာမွာ
ေဖၚျပၿပီးျဖစ္တဲ့ အေရးပါေသာအခ်က္ႀကီးမ်ားလည္းျဖစ္တဲ့
သံလိုက္နယ္ေျမ (Magnetic field)
လွ်ပ္ကူးနန္းႀကိဳးေခြ (Conductor)
လႈပ္ရွားမႈအား (Motion) တို႔ ျပည့္စံုမႈရွိရန္အျပင္ နည္းမွန္လမ္းမွန္စီစဥ္ေဆာင္ရြက္ဖြယ္ရာေလးေတြ ရွိေနပါေသးတယ္။

နည္းလမ္းမက်လွ်င္ Induce EMF လို႔ေခၚတဲ့ (ညိွဳ႕ျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္ထြန္းေသာ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အား) လံုး၀မေပၚေပါက္တာမ်ဳိး၊ ျပည့္ျပည့္၀၀ မေပၚေပါက္တာမ်ဳိးျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။


ပထမအခ်က္ သံလိုက္နယ္ေျမ Magnetic field ရရွိဖို႔ကအလြယ္ဖန္တီးႏိုင္ၾကပါတယ္၊
ရွင္းျပလို႔လြယ္ကူေအာင္ဒီလိုလုပ္ၾကမယ္။
စားပဲြခံုတစ္ခုေပၚမွာ အၿမဲတန္းသံလိုက္( ေတာင္/ေျမာက္ ၀င္ရိုးစြန္း) တစ္စံု ကိုအနည္းငယ္ခါြၿပီး တည္ၿငိမ္ေနေအာင္ ေနရာခ်ထားတယ္ဆိုပါစို႔။
ဒီအခါမွာ သံလိုက္အားလမ္းေၾကာင္းေတြက ၀င္ရိုးစြန္းႏွစ္ခုအၾကားတြင္ ယက္ကန္းစဥ္မွ ခ်ည္မွ်င္မ်ားသဖြယ္ အၿပိဳင္သြယ္တန္းတည္ရွိေနၾကပါတယ္။ (လမ္းေၾကာင္းေတြကို မ်က္ေစ့ျဖင့္ တိုက္ရိုက္ မျမင္ေတြ႕ႏိုင္ေသာ္လည္း သံမႈန္႔မ်ားသံုးစဲြေလ့လာၾကည့္ရႈ တဲ့ေခတ္ေဟာင္းနည္း/ အာထရာေဆာင္း ဓါတ္မွန္ရိုက္သလို ပံုေဖၚၾကည့္ႏိုင္တဲ့ ေခတ္မီနည္း ေတြရွိပါတယ္။ ပံုမွာ ၾကည္႔ပါဗ်ာ။

ေနာက္တစ္ခ်က္ အေရးပါတဲ့ Conductor ဆိုတဲ့အပိုင္းမွာလက္ေတြ႕အားျဖင့္ ဗို႔အားမ်ားမ်ားရေစရန္အတြက္ လွ်ပ္ကူးနန္ႀကိဳးေခြကိုသံုးစဲြၾကေသာ္လည္း သီအိုရီအရ ဒဂၤါးျပားလို အလ်ားတိုတို လွ်ပ္ကူးပစၥည္းရွိလွ်င္ပင္ လွ်ပ္ညိႈႈအားျဖစ္ထြန္းရရွိဖို႔ လံုေလာက္ပါတယ္။
ဒီေနရာမွာ ခၽြန္ထားတဲ့ ခဲတန္တစ္ေခ်ာင္းကို Conductor အျဖစ္သံုးၾကတယ္လို႔ ျမင္ၾကည့္ရေအာင္ေနာ္။

ေနာက္ဆံုးအခ်က္ျဖစ္တဲ့ Motion အပိုင္းမွာ လႈပ္ရွားေပးပံု နည္းလမ္းမွန္ဖို႔ အေရးႀကီးေၾကာင္းသတိျပဳဖြယ္ျဖစ္ပါတယ္။

၁) သံလိုက္အားလမ္းေၾကာင္းမ်ားအတြင္းသို႔ ခဲတန္ကိုထိုးသြင္းလိုက္/ဆဲြထုတ္လိုက္ ျဖင့္ လႈပ္ရွားေပးလွ်င္ ခဲဆံ အစြန္းႏွစ္ဖက္တြင္ မည္သည့္လွ်ပ္စစ္အားမွျဖစ္ေပၚႏိုင္မည္မဟုတ္ပါ။

၂) ခဲတန္ကို သံလိုက္အားလမ္းေၾကာင္းမ်ားအတြင္း လမ္းေၾကာင္းႏွင့္အၿပိဳင္ေရြ႕လ်ားကာ ၀င္ရိုးစြန္း တစ္ဖက္မွ က်န္တစ္ဖက္သို႔ အျပန္ျပန္အလွန္လွန္လြန္းျပန္ လႈပ္ရမ္းေပးေနျခင္းျဖင့္လည္း ခဲဆံ အစြန္းႏွစ္ဖက္တြင္ မည္သည့္ လွ်ပ္စစ္ပိုတင္ရွယ္ျခားနားျခင္းမွ ျဖစ္ေပၚေစမည္မဟုတ္ပါ။

၃)သံလိုက္အားလမ္းမ်ားအား (ခ်ည္ခင္မ်ားကို ဓါးျဖင့္ပိုင္းျဖတ္ခုတ္သလို) ခဲတန္ျဖင့္ အေပၚမွေအာက္ရိုက္ခ်သလိုျဖစ္ေစ၊ ေအာက္မွအေပၚ ပင့္တြန္းသလိုျဖစ္ေစ တင္/ခ် ေရြ႕လ်ားေပးမွသာလွ်င္ ထိုခဲတန္၏ ေရွ႔အစြန္းႏွင့္ ေနာက္အစြန္းတို႔တြင္ ဆန္႔က်င္ဖက္ လွ်ပ္စစ္ဗို႔အားမ်ားျဖစ္ထြန္းေပၚေပါက္ေနမွာျဖစ္ပါတယ္။
(ခဲတန္၏ေရြ႕လ်ားမႈကို သံလိုက္၏ မည္သည့္၀င္ရိုးစြန္းႏွင့္ နီးကပ္စြာလႈပ္ရွားသည္ျဖစ္ျဖစ္၊ အလယ္တည့္တည့္တြင္ေဆာင္ရြက္သည္ျဖစ္ေစ ထူးျခားခ်က္မ်ားစြာမရွိပဲ အေပၚမွေအာက္/ေအာက္မွအေပၚစသည့္ ေရြ႕လ်ားပံု လားရာတူညီလွ်င္ ညိႈ႕၀င္လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အားတူညီစြာျဖစ္ထြန္းမည္ျဖစ္ၿပီး ခဲဆံအစြန္းတြင္ရရွိမည့္ (+) Polarity, (-) Polarity မ်ားလည္းတူညီမည္ျဖစ္ပါသည္။)

၄) ခဲတန္ကို သံလိုက္အားလမ္းေၾကာင္းမ်ားအတြင္းေဒါင္လိုက္ တည့္တည့္မတ္မတ္ မျဖတ္သန္းပဲ ေထာင့္ခ်ဳိးတစ္ခုအတိုင္း ေစြေစာင္းေရြ႕လ်ားျဖတ္သန္းပါက ခဲဆံတြင္ ျဖစ္ထြန္းေသာ ဗို႔အားမွာ သံလိုက္အားလမ္းဦးတည္ရာႏွင့္ ခဲတန္ေရြ႕လ်ားမႈလားရာတို႔ အၾကား ေထာင့္ခ်ဳိး၏ (Sine) ဆိုင္းတန္ဖိုး အခ်ဳိးအရ ေျပာင္းလဲေသးငယ္ရရွိေနမည္ျဖစ္ပါသည္။

သံလိုက္အားလမ္းမ်ားအား နန္းႀကိဳးေခြက ႀကိမ္ဖန္မ်ားစြာ ထပ္ျပန္တလဲလဲ ျဖတ္သန္းေအာင္စီစဥ္အားထုတ္ၾကျခင္းျဖင့္ လက္ရွိျမင္ေတြ႕ၾကရေသာ နမူနာပံုစံငယ္ အေျခခံ လွ်ပ္ထုတ္စက္မ်ား ေပၚေပါက္လာျခင္းျဖစ္ပါသည္။

အေျခခံသေဘာႏွင့္ညီညြတ္အသံုး၀င္ေအာင္ စီစဥ္ထားၾကပံုမွာေအာက္ပါအတိုင္းျဖစ္ပါသည္။


လက္ေတြ႔အသံုးခ် နမူနာျပ လွ်ပ္ထုတ္စက္ငယ္တို႔တည္ေဆာက္ရာတြင္ အခၽြန္လားရာဖက္တူညီေအာင္စုစည္းထားေသာ ခဲတန္ အစည္း ႏွစ္ထုပ္ကို ေလးေထာင့္ ေဘာင္ေခြ၏တစ္ဖက္တစ္ခ်က္၌ တစ္ဖက္လွ်င္ဦးတည္ရာလမ္းေၾကာင္းမတူေအာင္ေနရာခ်ထားၿပီး အဆိုပါေေဘာင္ေခြတစ္ခုလံုးအား သံလိုက္နယ္ေျမအတြင္း လြတ္လပ္စြာလည္ပတ္လႈပ္ရွားႏိုင္ေအာင္ ၾကံေဆာင္ထားပံုမ်ဳိးဆန္ဆန္ တည္ေဆာက္ၾကပါသည္။

ခဲတန္တစ္ထုပ္က သံလိုက္အားလမ္းမ်ားအား ေအာက္မွအေပၚသို႔ ေရြ႕လ်ားရင္းျဖတ္ေနစဥ္တြင္ က်န္တစ္ဖက္တြင္ေနရာခ်ထားေသာ တစ္ထုပ္က သံလိုက္လမ္းေၾကာင္းမ်ားအား အေပၚမွ ေအာက္ေရြ႕လ်ားပံုမ်ဳိးျဖတ္သန္းေနပါမည္။
ထိုအခါ ေရြ႕လ်ားပံုဦးတည္ရာမတူၾကေသာ္လည္း မူလက ခဲတန္အခၽြန္ဖက္ဦးတည္ရာကို တစ္ထုပ္ႏွင့္တစ္ထုပ္မတူေအာင္ထားခဲ့သည္ျဖစ္ရာ ခဲတန္တစ္ေခ်ာင္းစီတိုင္း၌ အခ်ိန္တစ္ခ်ိန္တြင္ျဖစ္ေပၚေသာ လွ်ပ္စစ္ဗို႔အားႏွင့္ လားရာမွာ တူညီေနပါသည္။
ခဲတန္တစ္ေခ်ာင္းစီကို ဓါတ္ခဲကေလးတစ္လံုးစီႏွင့္ တူညီေနသည္ဟုလည္းေတြးေခၚႏိုင္ပါသည္။
ယင္းတို႔ကို စနစ္တက်စုရုံးဆက္သြယ္ေပးျခင္းသည္ Conductor coil ရစ္ေခြထည့္သြင္းသည္ႏွင့္ အက်ဳိးရလဒ္တူညီေနရျခင္းျဖစ္ပါသည္။

ေလးေထာင့္ေဘာင္ေခြႏွင့္ အတူ လည္ပတ္ေနေသာ နန္းႀကိဳးေခြတြင္ ညိႈ႕၀င္ျဖစ္ေပၚေနသည့္ လွ်ပ္စစ္ဖိအားျခားနားမႈကို ၀င္ရိုးေပၚရွိ Commutator မွတစ္ဆင့္ ျပင္ပသို႔ ထုတ္ယူရန္ နည္းလမ္းတည္ေဆာက္ထားပံု အေပၚမူတည္၍ တိုက္ရိုက္စီး(DC) လွ်ပ္ထုတ္စက္ ႏွင့္ ျပန္လွန္စီး (AC)လွ်ပ္ထုတ္စက္ တို႔ကြာျခားျဖစ္ေပၚလာျခင္းျဖစ္ပါသည္။

မူလက ရွင္းေနတာကို ရႈပ္ေအာင္လုပ္မိသလို ျဖစ္ေနလွ်င္ျဖင့္ အပိုဆာလာမ်ားကိုဖယ္ႏႈတ္ကာ သီးခံဖတ္ရႈၾကဖို႔ ေတာင္းပန္ေျပာၾကားရင္း တစ္ျဖတ္နားပါဦးမည္။
ေဇာ္ေအာင္