Lifts (ဓာတ္ေလွကား) တို႕ အေၾကာင္း တေစ့တေစာင္း (၁)

အဆင့္ဆင့္ ျဖစ္ေပၚတိုးတက္လာပံုသမိုင္း.

သမိုင္းဦးဘံုေျမစံနစ္မွ စရ်္ လူသားတို႔၏ ယဥ္ေက်းမႈ အဆင့္ဆင့္ တိုးတက္ေျပာင္းလဲ လာသကဲ႔သို႔ပင္ ေနထိုင္မႈအဆင့္အတန္းကို ျမွင့္တင္ေပးသည့္ နည္းပညာမ်ားလည္း ေျပာင္းလဲ တိုးတက္လာေအာင္ တျဖည္းျဖည္း တီထြင္ဆန္းသစ္လာခဲ႔ၾကပါသည္။
Lifts မ်ားကို အေစာဆံုး အားျဖင့္ ေရာမေခတ္ ဗိသုကာ ပညာရွင္မ်ားက စတင္ရ်္ အသံုးျပဳခဲ႔ ေၾကာင္း ေတြ႔ရပါသည္။ ဘီစီ 236 တြင္ အာခိမိဒိ က ၀ိတ္( weight ) ကို အသံုးျပဳ ရ်္အေပၚသို႔ မ တင္နိုင္ေသာ စက္ကိရိယာ တစ္မ်ိဳးကို တီထြင္ခဲ႔သည္။ မူလအစက ထုိစနစ္ကို အေျခခံရ်္ ေလာက္လြဲလက္နက္ ဟုေခၚေသာ လက္နက္ၾကီးမ်ားျဖင့္ ရန္သူ၏ အုတ္တံတိုင္းမ်ားကို ျဖိိဳဖ်က္ရာတြင္ အသံုးျပဳခဲ႔ၾကသည္။ ေနာက္ပိုင္းတြင္မွသာ ေဆာက္လုပ္ေရး လုပ္ငန္းမ်ား လုပ္ေဆာင္ရာတြင္ ၾကီးမားေလးလံေသာ ေက်ာက္တံုးႀကီးမ်ားကို အျမင့္သို႔ မ တင္နိုင္ရန္ အတြက္ အဆိုပါ နည္းပညာကို စတင္သံုးစြဲခဲ႔ၾကသည္။ ထိုေၾကာင့္ အေပၚသို႔ပင့္တင္ျခင္း ဟူေသာ အဓိပာယ္ျဖင့္ (Lift ) ဟုေခၚတြင္ ေသာ စက္ကိရိယာ စတင္ေပၚေပါက္လာခဲ႔ေပသည္။ ထုိစက္ကိရိယာတြင္ ပစၥည္း မ်ား တင္ေဆာင္ရန္ အခန္းပါရိွေသာ္လည္း ေမာင္းနွင္ရန္ အင္ဂ်င္မပါရိွေသးေပ။ အထက္သို႔ မ တင္ရန္အတြက္ ထိုေခတ္က ကၽြန္ တို႔၏ လုပ္အား ျဖင့္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ခြန္အားၾကီးမားေသာ တိရိစာၦန္မ်ားျဖင့္ လည္းေကာင္း ဆြဲတင္ခဲ႔ ၾကရသည္။
ေအဒီ( ၆ )ရာစု အလယ္ပိုင္း အီဂ်စ္နိုင္ငံ ဘုရားေက်ာင္းမ်ား ေဆာက္လုပ္ရာတြင္ ေက်ာက္တံုးေက်ာက္ခဲမ်ားကို အေပၚသို႔ ပို႔ေဆာင္ရန္ အစြန္းတစ္ဖက္တြင္ ၀ိတ္တုံးၾကီးမ်ား တပ္ဆင္ ထားေသာ တိရိစာၦန္ ဆြဲ Lifts မ်ား စတင္ အသံုးျပဳခဲ႔ၾကသည္။ ေအဒီ ( ၁၃ ) ရာစု တြင္ ျပင္သစ္ နိုုင္ငံရိွ နန္းေတာ္ႀကီးမ်ားနွင့္ ဘုရားေက်ာင္းမ်ားတြင္ လူအားျဖင့္ ဆြဲတင္ေသာ Lifts မ်ား စတင္ တပ္ဆင္ အသံုးျပဳခဲ႔ေၾကာင္း ေတြ႔ရပါသည္။ ေအဒီ ( ၁၈ ) ရာစု အလယ္ပိုင္းတြင္ ရုရွနိုင္ငံ ဇာဘုရင္ ့ နန္းေတာ္ အေဆာက္အအံုတြင္း Lifts မ်ား စတင္တပ္ဆင္ခဲ႔သည္။
၁၇၉၅ ခုနွစ္တြင္ စက္မႈအင္ဂ်င္နီယာ ပညာရွင္ ကူလ္ဗင္ ဆိုသူက စိန္႔ပီတာစဘတ္ျမိဳ႕ရိွ ဇာ ဘုရင္၏ ေဆာင္းရာသီ နန္းေတာ္တြင္ ပတၱားႀကိဳးမ်ား အသံုးျပဳေသာ Liftကို စတင္တပ္ဆင္ေပး ခဲ႔သည္။ ၁၈၁၆ ခုနွစ္တြင္ ေမာ္စကို ၿမိဳ႔ အစြန္ရိွ ခရစ္ေတာ္ဘုရားေက်ာင္းတြင္ Lifts မ်ား စမ္းသပ္ တပ္ဆင္ခဲ႔သည္။
အထက္ေဖာ္ျပပါ စက္ကိရိယာမ်ားသည္ ကုန္ပစၥည္းမ်ားနွင့္ ထမ္းပိုးသယ္ေဆာင္ရန္ ခက္ခဲေသာ ေဆာက္လုပ္ေရး ကိရိယာ တန္ဆာပလာမ်ား ကို အျမင့္သို႔ ေရြ႔လ်ားပို႔ေဆာင္ရန္သာ ရည္ရြယ္တည္ေဆာက္ခဲ႔ေသာ စက္ကိရိယာမ်ား ျဖစ္ၾကပါသည္။ ယေန႔ေခတ္သံုး လူနွင့္ ပစၥည္း တင္ ေဆာင္နိုင္ေသာ Lifts မ်ားကိုမူ ( ၁၉ )ရာစု ေနွာင္းပိုင္းနွင့္ ( ၂၀ ) ရာစု အစတြင္မွသာ ဥေရာပနွင့္ ေျမာက္အေမရိက တြင္ စတင္တီထြင္နိုင္ခဲ႔ၾကပါသည္။ အဆိုပါေဒသမ်ားရိွ ျမိဳ႔ၾကီးမ်ားသည္ လူဦးေရ လြန္မင္းစြာ ထူထပ္မ်ားျပား လာခဲ႔ၿပီး ေျမေနရာ မလံုေလာက္မႈေၾကာင့္ အထပ္ျမင့္ အေဆာက္အအံု ၾကီးမ်ား ေဆာက္လုပ္ခဲ႔ရာ အတြင္းဘက္ ေလွကားတစ္ခု အေရးေပၚလိုအပ္ခ်က္အရ Lifts မ်ားကို မျဖစ္မေန တည္ေဆာက္ခဲ႔ၾကရသည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ စြမ္းအင္ အသံုးျပဳ စက္မႈလုပ္ငန္း မ်ား စတင္ ေပၚထြက္လာခဲ႔ ၾကၿပီျဖစ္သည္။ ေရအားျဖင့္ လည္ပတ္ေသာ အင္ဂ်င္မ်ား၊ ေရေႏြးေငြ႔အင္ဂ်င္မ်ား၊ အတြင္း မီးေလာင္ေပါက္ကြဲ ( I.C ) အင္ဂ်င္မ်ား(ဓာတ္ဆီ၊ ဒီဇာယ္အင္ဂ်င္မ်ား) တြင္က်ယ္ လာခဲ႔ေပသည္။
သတၱဳေဗဒ ပညာရပ္တြင္လည္း မ်ားစြာတိုးတက္လာခဲ႔ၿပီး စတီးလ္ ေခ်ာင္းမ်ားနွင့္ စတီးလ္ ႀကိဳးမ်ား စတင္ထုတ္လုပ္နိုင္ခဲ႔ၾကသည္။ လွ်ပ္စစ္ကို ေအာင္ျမင္စြာ ထုတ္လုပ္နိုင္ခဲ႔ၾကသျဖင့္ စကားေျပာ ေၾကးနန္း နည္းပညာစတင္ေပၚေပါက္လာျပီး ေရြ႔လ်ားေနေသာ ဓာတ္ေလွကား အတြင္းနွင့္ ထိန္းသိမ္းေရးခန္းတို႔ ေအာင္ျမင္စြာ ဆက္သြယ္နိုင္လာခဲ႔သည္။

ကမၻာ့ပထမဦးဆံုးေသာ လူစီး ဓာတ္ေလွကားသည္ ၁၈၅၀ ခုနွစ္တြင္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု ၌ စတင္ ေပၚထြက္လာခဲ႔သည္။ ၁၈၅၂ ခုနွစ္တြင္ Safety system တပ္ဆင္ထားေသာ ဓာတ္ေလွကားအိမ္ကို တီထြင္ နိုင္ခဲ႔သည္။ သို႔ေသာ္ အဆိုပါ ဓာတ္ေလွကားကို ေရြ႔လ်ား ရန္ အတြက္ ကိုမူ ေရေႏြးေငြ႔ အင္ဂ်င္ကိုသာ အသံုးျပဳခဲ႔သည္။
၁၈၆၇ တြင္ ဟိုက္ေျဒာလစ္ စနစ္ကို စတင္ လုပ္ေဆာင္နိုင္ၿပီး ဓာတ္ေလွကားအိမ္ကို ေရြ႔လ်ား နိုင္ရန္ ဟိုက္ေျဒာလစ္ ဆလင္ဒါ ကို တပ္ဆင္နိုင္ခဲ႔သည္။ အဆိုပါစနစ္တြင္ ဓာတ္ေလွကားအိမ္၏ အျခား တစ္ဖက္တြင္ ၀ိတ္တံုးခံစရာ မလိုေတာ့ေသာ္လည္း အခ်ိဳ႔ေသာ ထုတ္လုပ္သူမ်ားက ၀ိတ္တံုးမ်ား ထည့္သြင္းတည္ေဆာက္ခဲ႔ၾကသည္။ သို႔ေသာ္ က်္စနစ္သံုး ဓာတ္ေလွကားမ်ားမွာ လြန္စြာ ျမင့္ေသာ အေဆာက္အအံုမ်ားတြင္ တပ္ဆင္ ရန္ မျဖစ္နိုင္သျဖင့္ မတြင္က်ယ္ခဲ႔ေပ။ ထို႔ေၾကာင့္ စက္မႈလုပ္ငန္းမ်ားတြင္သာ ေလးလံေသာ စက္အစိတ္အပိုင္းႀကီးမ်ား ေရြ႔ေျပာင္းရန္ အသံုးျပဳခဲ႔ ေပသည္။
အစဦးဆံုးေသာ ဓာတ္ေလွကားမ်ားတြင္ တပ္ဆင္ထားေသာ သံမဏိႀကိဳးမ်ား၏ အရည္ အေသြး မထိန္္းညိွနိုင္ေသးသျဖင့္ မၾကာခဏ ပ်က္က်ျခင္းမ်ားနွင့္ ၾကံဳရၿပီးေနာက္ ဓာတ္ေလွကား ၏ အရိွန္ကို ထိန္းညိွေပးနိုင္မည့္ Mechanism ကို စဥ္းစားရွာေဖြလာခဲ႔ၾကသည္။ ၁၈၇၈ ခုနွစ္တြင္ ဓာတ္ေလွကား အရိွန္ကို ထိန္းညိွေပးနိုင္မည့္ ေအာ္တိုမတ္တစ္ ခလုတ္ပိတ္ စနစ္ကို တီထြင္ နိုင္လာ ခဲ႔သည္။ ထိုစနစ္တြင္ အကယ္ရ်္ ဓာတ္ေလွကား ရုတ္တရက္ အရိွန္ျမင့္တက္လာပါက ဓာတ္ေလွကား အိမ္ကုိ အလုိအေလ်ာက္ ဆြဲဖမ္းေပးထားမည့္ ဘရိတ္မ်ား ပါ၀င္သည္။
ပထမဆံုး လွ်ပ္စစ္ေမာ္တာ စြမ္းအင္သံုး ဓာတ္ေလွကားကို ၁၈၈၀ ခုနွစ္တြင္ ဂ်ာမနီနိုင္ငံ မွ Seman ကုမဏီ က စတင္ထုတ္လုပ္ ေရာင္းခ်ခဲ႔သည္။ က်္သို႔ျဖင့္ အိမ္သံုး ဓာတ္ေလွကားမ်ား စတင္ တြင္က်ယ္လာခဲ႔ ၾကၿပီး (၂၀) ရာစု အစပိုင္းမွ စရ်္ ဓာတ္ေလွကားမ်ားကို လွ်ပ္စစ္စြမ္းအင္ျဖင့္ သာ ေမာင္းနွင္လာခဲ႔ၾကသည္။
ဒုတိယကမၻာစစ္ေနာက္ပိုင္းမွ စရ်္ ကမၻာ့ၿမိဳ႔ႀကီးမ်ားတြင္ လြန္စြာ ျမင့္မားေသာ အထပ္ျမင့္ အေဆာက္အအံုႀကီးမ်ား ေခတ္စားလာခဲ႔ၿပီး ဓာတ္ေလွကားတို႔၏ အေရးပါမႈလည္း ပိုမိုျမင့္မားလာခဲ႔ ေပသည္။

( ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္….) ကိုဥာဏ္(စက္မႈ)

Lifts (ဓာတ္ေလွကား) တို႕ အေၾကာင္း တေစ့တေစာင္း (၂)

အေျခခံ အခ်က္အလက္မ်ား
Lift ဟူေသာ ေ၀ါဟာရတြင္ တိက်စြာသတ္မွတ္ တပ္ဆင္ ထားေသာ direction တစ္ခုေပၚ၌ တည္ရိွေသာ အခန္းငယ္ အတြင္း လူမ်ား (သို႔မဟုတ္) ကုန္ပစၥည္းမ်ားကို ေရြ႔ေျပာင္းေပးနိုင္ေသာ ေရြ႔လ်ားေနသည့္ စက္ကိရိယာ မ်ား အားလံုး အက်ံဳး၀င္ေပသည္။ Lifts မ်ားကို အတည့္ ေဒါင္လိုက္ ၉၀ ဒီဂရီ သာမက ဆင္ေျခေလ်ာ အေစာင္းမ်ားတြင္ လည္း တပ္ဆင္နိုင္သည္။ သို႔ေသာ္ အဆိုပါ ဆင္ေျခေလ်ာသည္ ၁၅ ဒီဂရီ ေအာက္သာျဖစ္ရပါမည္။ lifts တို႔သည္ ေခတ္သစ္ ဗိသုကာနွင့္ ေဆာက္လုပ္ေရး အင္ဂ်င္နီယာ လုပ္ငန္းမ်ားတြင္ မရိွမျဖစ္ အေရးပါေသာ ကိရိယာ အစိတ္အပိုင္းမ်ား ျဖစ္ၾကပါသည္။
Lifts မ်ားကို လူနွင့္ စက္ကိရိယာမ်ားအား အထပ္ျမင့္ အေဆာက္အအံုမ်ားသို႔ ေရြ႔ေျပာင္းရံုသာ အသံုးျပဳၾကသည္ မဟုတ္ပဲ ေစ်းကြက္ၾကီးမ်ားတြင္ ကုန္ပစၥည္းမ်ား ေရြ႔ေျပာင္းရာတြင္လည္းေကာင္း၊ ေတာင္တန္းေဒသမ်ားတြင္ ခရီးသြားနိုင္ေသာ ယာဥ္မ်ားအျဖစ္လည္းေကာင္း အသံုးျပဳၾကပါေသးသည္။ သင္းေဘာက်င္းမ်ားနွင့္ ေလယာဥ္ထုတ္လုပ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ Lifts မ်ားသည္ မရိွမျဖစ္ အေရးပါ ေသာ စက္ကိရိယာမ်ားျဖစ္ၾကပါသည္။ ထို႔ထက္မကေသာ လုပ္ငန္းအမ်ားအျပားမ်ားတြင္လည္း အသံုးျပဳၾကေသးသည္ျဖစ္ရာ ေခတ္မွီ နိုင္ငံၾကီးမ်ား၏ ျမိဳ႔ျပမ်ားသည္ Lifts မ်ားျဖင့္ သာ ရွင္သန္ေနၾက သည္ဟု ဆိုနိုင္ေပသည္။
သမားရိုးက် Lift တစ္ခု တည္ေဆာက္ပံုကို ေဖာ္ျပထားပါသည္။ စက္မႈအင္ဂ်င္နီယာတို႔ အေနျဖင့္ လြယ္ကူစြာ ျမင္နိုင္သည့္ ရိုးရွင္းေသာ တည္ေဆာက္ပံု တစ္ခု ျဖစ္ပါသည္။

ပံု) သာမန္အိမ္သံုးဓာတ္ေလွကားတစ္ခု၏ အတြင္းပိုင္းတည္ေဆာက္ပံုနွင့္ ဟိုက္ေျဒာလစ္စနစ္သံုး ဓာတ္ေလွကားတစ္ခု၏ ဒီဇိုင္းပံုတို႔ကိုေတြ႔ရစဥ္
Lifts အမ်ိဳးအစားမ်ား ခြဲျခားေလ့လာျခင္း
Lifts မ်ားအား ရည္မွန္းခ်က္အမ်ိဳးမ်ိဳးျဖင့္ အသံုးျပဳၾကသည္ျဖစ္ရာ ေအာက္ပါအတိုင္း ခြဲျခား ေလ့လာနိုင္ပါသည္-
၁) အသံုးျပဳရျခင္းရည္ရြယ္ခ်က္အေပၚမူတည္ရ်္ ခြဲျခားျခင္း
Lifts မ်ားကို အသံုးျပဳလုိသည့္ ရည္ရြယ္ခ်က္အေပၚမူတည္ရ်္ ေအာက္ပါအတိုင္း အမ်ိဳးအစား ခြဲျခားနုိင္ပါသည္-
က) ခရီးသည္တင္ ( လူမ်ားကို အစုအဖြဲ႔လုိက္တစ္ေနရာမွ တစ္ေနရာသို႔ ေရြ႔ေျပာင္းနိုင္ရန္)
ခ) ခရီးသည္နွင့္ကုန္တင္ ( လူမ်ားသာမက ကုန္ပစၥည္းမ်ားကိုပါ ေရြ႔ေျပာင္းနိုင္ရန္ )
ဂ) ေဆးရံုသံုး ( ေဆးရံုမ်ားတြင္ လူနာမ်ားနွင့္ မသန္မစြမ္းသူမ်ားအား အဆင္ေျပစြာ ေရြ႔ေျပာင္းနုိင္ရန္ )
ဃ) ကုန္တင္ ( ကုန္ပစၥည္းမ်ားတင္ေဆာင္ရန္ အတြက္ ဧရိယာႀကီးမားေသာ အမ်ိဳးအစားမ်ား )
င) အထူးသီးသန္႔ ( ေဆာက္လုပ္ေရးနွင့္ဆိုင္ေသာ စက္မႈလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ အႀကီးစားလုပ္ငန္းမ်ား လုပ္ေဆာင္ရန္ )

၂) အသံုးျပဳစက္စြမ္းအင္အေပၚမူတည္ရ်္ ခြဲျခားျခင္း
က) လွ်ပ္စစ္စြမ္းအင္နွင့္ လွ်ပ္စစ္ေမာ္တာသံုးLifts မ်ား
ခ) ဟုိက္ေျဒာလစ္ ဆလင္ဒါသံုး Lifts မ်ား
ဂ) ဟိုက္ေျဒာလစ္ စြမ္းအင္ျဖင့္ pulley wheels မ်ားကို လည္ပတ္ေစေသာ Lifts မ်ား

၃) အသံုးျပဳMechanisms မ်ားအေပၚမူတည္ရ်္ ခြဲျခားျခင္း
က) သံမဏိနန္းႀကိဳးသံုးဓာတ္ေလွကားမ်ား ( pulley မ်ားေပၚတြင္ သံမဏိႀကိဳးမ်ားကို ခ်ည္ေနွာင္ထားျပီး အဆိိုပါ pulley မ်ား လည္ပတ္ျခင္းျဖင့္ ေရြ႔လ်ားေစသည္။ )
ခ) ဂီယာသြားသံုး ဓာတ္ေလွကားမ်ား ( အသြားပါရိွေသာ သံမဏိ အထိန္းတံမ်ားေပၚတြင္ ဂီယာမ်ားကို လည္ပတ္ေစျခင္းျဖင့္ ေရြ႔လ်ားေစသည္။ )

၄) အျမန္ႏႈံးအေပၚမူတည္ရ်္ ခြဲျခားျခင္း
က) အေနွး ( အျမန္ႏႈံး ၁ စကၠန္႔လွ်င္ ၁ မီတာ )
ခ) ပံုမွန္ ( အျမန္္ႏႈံး ၁ စကၠန္႔လွ်င္ ၁ မီတာမွ ၁.၄ မီတာ အတြင္း )
ဂ) အျမန္ ( အျမန္ႏႈံး ၁ စကၠန္႔လွ်င္ ၂ မီတာနွင့္ အထက္ )

၅) တိက်ေသာရပ္တန္႔မႈ အေပၚမူတည္ရ်္ ခြဲျခားျခင္း
က) တိက်ေသာရပ္တန္႔မႈ ရရန္အတြက္ low clearance system တပ္ဆင္ထားေသာ Lifts မ်ားနွင့္
ခ) အဆိုပါ system တပ္ဆင္ထားျခင္းမရိွေသာ Lifts မ်ား
( Low clearance system သည္ ေဆးရံုးသံုး ဓာတ္ေလွကားမ်ားနွင့္ ဇိမ္ခံ ဟိုတယ္ႀကီးမ်ားတြင္ မရိွမျဖစ္ အသံုးျပဳၾကေသာ စနစ္ျဖစ္ပါသည္။ အဆိုပါ စနစ္ကို အသံုးျပဳျခင္းျဖင့္ ေဆးရံုသံုးဓာတ္ေလွကားမ်ားတြင္ လူနာတင္ တြန္းလွည္းမ်ား ေရြ႔ေျပာင္းရာ၌ အဆင္ေျပေခ်ာေမြ႔ေစနိုင္ ၿပီး ဟိုတယ္ႀကီးမ်ားတြင္ တည္းခိုသူမ်ား အေပၚ ၀န္ေဆာင္မႈ ပိုမိုေကာင္းမြန္ေစပါသည္။ သို႔ေသာ္ အဆိုပါ စနစ္ အရ စက္အစိတ္အပိုင္းမ်ားကို တိက်စြာ တပ္ဆင္ရန္လိုအပ္ၿပီး ရႈပ္ေထြးေသာ လွ်ပ္စစ္ နည္းပညာမ်ားလည္း လုိအပ္သျဖင့္ ပံုမွန္ အိမ္သံုး ဓာတ္ေလွကားမ်ားတြင္ အသံုးမျပဳၾကေပ။ )

( ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္….) ကိုဥာဏ္(စက္မႈ)