Electrical Power Distribution System in Building အေၾကာင္း

• စက္မႈထြန္းကားလာတာ နဲ႔ အတူ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား သံုးစြဲ မႈ ကလည္း ပိုမိုလာပါတယ္။ မီးထြန္းဘို႔၊ အိမ္သံုးဘို႔ သာမက စက္ရံုအလုပ္ရံု နဲ႔ အေဆာက္အအံု ေတြ၊ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး ေတြ မွာပါ မရွိမျဖစ္ အေရးပါ လာပါတယ္။
• အရင္ တင္ျပေပးထားခဲ့ဘူးတဲ့ MEP Systems ေတြ အေၾကာင္းထဲမွာ လည္း Electrical Systems အမ်ိဳးမ်ိဳး ေတြ အေၾကာင္းကို စာဖတ္သူ နဲ႔ မိတ္ဆက္ ေပးထားခဲ့ပါတယ္။
• ဒီတစ္ပါတ္ေတာ့ Building Electrical Service ထဲ က Electrical Power Distribution အေၾကာင္းကို စာဖတ္သူ နဲ႔ မိတ္ဆက္ေပးဘို႔ ရည္ရြယ္ ထားပါတယ္။

• စာေရးသူ က Mechanical အဓိက မို႔ Lighting & Power ကို ဒီဇိုင္း အေျခခံ ေလာက္ နဲ႔ Design Coordination လုပ္တဲ့ အခါ သိထားသင့္ တာေတြ ကို ပဲ Applied Electrical Power အေန နဲ႔ တင္ျပေပးႏုိင္ ပါတယ္။ ပိုမို အေသးစိတ္ သိခ်င္ရင္ေတာ့ စာလည္းဖတ္၊ ေလ့လည္းေလ့လာ၊ အေတြ႕အႀကံဳ ရွိတဲ့ Electrical Engineer ဆီမွာ လည္း ဆည္းပူးပါ လို႔ တိုက္တြန္း လိုက္ပါတယ္။ မွီျငမ္းစရာ စာအုပ္ေတြ ကိုလည္း ေအာက္က References Section မွာ ထည့္သြင္း ေပးထားပါတယ္။
• အဓိက တင္ျပေပးမွာ ကေတာ့ အေဆာက္အအံု အတြင္း သံုး Low Voltage (LV) Systems ေတြ အေၾကာင္း ျဖစ္ပါတယ္။
  1. Introduction to Electrical Power Distribution in Buildings
  2. Power Distribution Systems
  3. AC Fundamentals
  4. Power Grids, Preliminary Load Estimates, Basic Metering Scheme
  5. Major Components
     1. High Tension (Medium Voltage) Switchgear
     2. Transformers
     3. Standby Power Generators
     4. Main Switch Board
     5. Control Systems
     6. Fuse, Circuit Breakers, Protective Devices
     7. Earth fault protection
  6. Cable Sizing / Voltage Drop
  7. Basic Design
  8. Regulations

1. Introduction to Electrical Power Distribution in Buildings
   • အတန္သင့္ ႀကီးမားတဲ့ အေဆာက္အအံု တစ္ခု အတြက္ Power Distribution Systems ေတြ႕ရေလ့ ရွိတဲ့ arrangement ကို ေအာက္မွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။
     
     
     1. Power Grids Substation
        • Utility Company အတြက္ Sub-station ပါ။ HT Switch Gear ျဖစ္ၿပီး အဓိက ပါဝင္မွာ က High tension အတြက္ သင့္ေတာ္တဲ့ Circuit Breaker နဲ႔ Control Components ေတြ ျဖစ္ၾကပါတယ္။ Equipment ေတြ ကို Utility Company က တပ္ဆင္ ေပးပါလိမ့္ မယ္။
        • Switchgear : An assembly of main and auxiliary switching apparatus for operating, regulating, protection or other control of an electrical installation.
     2. Consumer Substation
        • အေဆာက္အအံု ပိုင္ရွင္ ရဲ့ Substation မို႔ Consumer Sub-station လို႔ေခၚတာ ပါ။ HT Switch Gear ျဖစ္ၿပီး အဓိက ပါဝင္မွာ က High tension အတြက္ သင့္ေတာ္တဲ့ Circuit Breaker နဲ႔ Control Components ေတြ ျဖစ္ၾကပါတယ္။ Gas Insulated နဲ႔ Air Insulated Switchgear ေတြ က အသံုးမ်ားၿပီး အထဲမွာ ပါဝင္တဲ့ Circuit Breaker ကေတာ့ SF6 Insulated Circuit Breaker (or) Vacuum Circuit Breaker ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
        • A circuit breaker is a safety device enabling switching and protection of electrical distribution networks.
     3. Transformers
        • ဒီမွာ သံုးတဲ့ Transformer ရဲ့ တာဝန္က medium voltage ကေန အိမ္သံုး၊ စက္ရံုသံုး Equipment နဲ႔ Electrical Appliance ေတြ အတြက္ သင့္ေတာ္တဲ့ voltage ရေအာင္ step down လုပ္ေပးဘို႔ပါ။
        • Transformers : A device that is used to convert electricity energy from higher a.c voltage to desire consumer voltage (step down) or vice versa.
     4. Standby Emergency Power Generators
        • အေရးေပၚ အေျခအေန မွာ လိုအပ္မဲ့ Life Safety Systems ေတြ နဲ႔ မီးျပတ္ရင္ ဆံုးရႈံးမႈ အမ်ားႀကီးရွိႏိုင္တဲ့ စက္ပစၥည္း ေတြ အတြက္ လိုအပ္မဲ့ standby power ေပးဘို႔ အတြက္ တြက္ခ်က္ တပ္ဆင္ထားတဲ့ (အမ်ားအားျဖင့္) ဒီဇယ္ Standby Power Generator ကိုေခၚတာပါ။
        • Standby Emergency Power Generators : Electricity Generator set driven by prime mover and of sufficient capacity to supply circuits carrying emergency loads with suitable means for automatic starting of the prime mover on failure of normal service
     5. Main Switchboard (MSB)
        • Switchboard : An assembly of switchgear with or without instruments, but the term does not apply to groups of local switches in final circuits.
     6. Emergency Main Switchboard (EMSB)
        • Utility Network ကဝင္လာတဲ့ မီးျပတ္ေတာက္ ခဲ့ ရင္ Standby Back-up Electricity ကေန အလိုအေလ်ာက္ လွ်ပ္စစ္ပါဝါ ေျပာင္းေပးႏိုင္ဘို႔ တပ္ဆင္ထားတဲ့ Switchboard ပါ။ အေရးအႀကီး ဆံုး ကေတာ့ လူေတြ ရဲ့ အသက္ life safety ကို ေစာင့္ေရွာက္ဘို႔ တပ္ဆင္ထားတဲ့ Fire Protection, Smoke control systems, Emergency Lighting နဲ႔ Emergency evacuation support systems ေတြအတြက္ မရွိမျဖစ္ လိုအပ္ပါတယ္။
        • Emergency Power : To supply electrical power automatically in the event of failure of the normal supply to protect equipment essential of safety to life
     7. Building Power Distribution
   • Transformer အဝင္အထိ က ဗို႔အားျမင့္တာမို႔ High Tension (HT) Circuits ေတြ လို႔ေခၚၿပီး Transformer အထြက္ကို ေတာ့ ဗို႔အားနိမ့္ LV Circuits ေတြလို႔ေခၚပါတယ္။
   • Cable / Busducts ေတြ အတြက္ လမ္းေၾကာင္းရွာတာ၊ Major Equipments ေတြအတြက္ သင့္ေတာ္တဲ့ ေနရာ လ်ာထား သတ္မွတ္ တာ ေတြ ကို Project Design Phase မွာကတည္းက ေလ့လာ ညိွႏိႈင္း သတ္မွတ္ ထားရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
2. Electricity (Power) Supply Systems
   
   • LV Distribution Systems ေတြအေၾကာင္း ကို မဆက္ခင္ အေျခခံ တခ်ိဳ႕ကို ျပန္ၿပီး မိတ္ဆက္ေပးပါမယ္။ Electricity (Power) Supply Systems ေတြ ကုိျခံဳငံု ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ေတြ႕ရမွာကေတာ့၊
     1. Power Generation Systems
     2. Power Transmission Systems
     3. Power Distribution Systems
     4. Low-Voltage Systems
   • Power Plants လို႔ေခၚတဲ့ Electrical Power Generators အမ်ိဳးမ်ိဳး ကေန လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ ကို ထုတ္လုပ္ ႏိုင္ပါတယ္။ ဒီ Generators ေတြ ကို ေမာင္းႏွင္ဘို႔ အတြက္ prime mover ေတြကို ေရနံ၊ ဒီဇယ္သံုး အင္ဂ်င္ေတြ၊ ေက်ာက္မီးေသြး၊ အျခားေလာင္စာေတြ Biogasifier ေတြ နဲ႔ Nuclear ေတြ ကိုအသံုးျပဳတဲ့ Steam Turbines ေတြ၊ Gas Turbines ေတြ သာမက Green Sources ေတြျဖစ္တဲ့ Geothermal, Hydro, Tidal, Wind, Solar, etc. ေတြကေနလည္း ရရွိႏိုင္ပါတယ္။
   • ဘယ္ကေန ပဲ ထုတ္ထုတ္၊ ေစ်းႏႈန္းသက္သက္သာသာ နဲ႔ ျဖန္႔ေဝေပးႏိုင္ ဘုိ႔၊ လိုအပ္ခ်က္အတိုင္း အရည္အေသြး ျပည့္ဝတဲ့ ပါဝါ ရႏိုင္ဘို႔၊ နဲ႔ ေရရွည္ထုတ္ယူႏိုင္ဘို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ လံုျခံဳစိတ္ခ် အႏၲရာယ္ ကင္းေဝးေစဘို႔ နဲ႔ ပတ္ဝန္းက်င္ အေပၚထိခုိက္ မႈ နည္းေစဘို႔ ေတြ ကလည္းထည့္သြင္းစဥ္းစားရမဲ့ အခ်က္ေတြပါ။
   • အၾကမ္း အားျဖင့္ ရင္းႏွီးျမႈပ္ႏွံမႈ ရဲ့ ၅၀% ကို လွ်ပ္စစ္ထုတ္ စက္ရံုေတြ အတြက္၊ ၃၀% ကို ပို႔ေဆာင္မႈ အတြက္၊ နဲ႔ ၂၀% ကိုျဖန္႔ျဖဴးဘို႔ အတြက္ အသံုးျပဳရပါတယ္။ ေလာင္စာဆီဘိုး၊ လည္ပတ္စရိတ္ နဲ႔ ျပဳျပင္ထိန္းသိမ္း စရိတ္က လည္း annual investment cost (တစ္ႏွစ္စာ ရင္းႏွီးျမႈပ္ႏွံမႈ ေငြ) ရဲ့ ၂၃၀% ေလာက္ ကို ရွိႏိုင္ပါတယ္။
   • Power Station တစ္ခုတည္ေဆာက္ဘို႔ အတြက္ ပ်မ္းမွ် Lead Time က ၅ ႏွစ္ေလာက္ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ Investment Cost (ရင္းႏွီးျမႈပ္ႏွံေငြ) နဲ႔ (Operating Cost) လည္ပတ္ေငြ ေတြကို Optimize (အက်ိဳးအရွိ ဆံုး အသံုးခ်) ႏိုင္ဘို႔ အတြက္ Expansion Planning ကို ၁၅ႏွစ္ေလာက္ ႀကိဳတင္ေလ့လာ ဆန္းစစ္မႈျပဳရပါတယ္။
   • ေအာက္မွာ US. DOE ရဲ့ Simple diagram of electricity grids in North America ကိုေဖာ္ျပထားပါတယ္။
   
   
   1. Electrical Power Generation Systems
      • Electric Energy ကို အျခား Energy Supply Systems ေတြ လို စီးပြားေရး အရ တြက္ေခ်ကိုက္ကိုက္ နဲ႔ အႀကီးအက်ယ္ သိုေလွာင္ထားႏိုင္ ဘို႔ဆိုတာ မျဖစ္ႏိုင္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ အခ်ိန္တိုင္း မွာ ထုတ္လုပ္တဲ့ ပါဝါ နဲ႔ သံုးစြဲ တဲ့ ပါဝါ မွ်ေနဘို႔ လိုပါတယ္။
      • ဒါေၾကာင့္ Power Plant စက္ရံုေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္ေမာင္းႏွင္ ေနတဲ့ System Control Engineer ေတြက သံုးစြဲ ေနတဲ့ ပါဝါ နဲ႔ မွ်ေအာင္ ထုတ္လုပ္ႏိုင္ဘို႔ စီမံရပါတယ္။ Historical Trends ေနာက္ ၂၄ နာရီ အတြင္း လိုအပ္မဲ႔ ပါဝါ အနည္းအမ်ား ပံုစံ ကို ခန္႔မွန္း ႏိုင္ဘို႔ နဲ႔ မွန္းခ်က္ အတိုင္း ထုတ္လုပ္ေပးႏိုင္ဘို႔ လည္း လိုအပ္ပါတယ္။ ရွိေနတဲ့ Generators ေတြနဲ႔ efficiency ေတြေပၚမူတည္ၿပီး အသင့္ေတာ္ဆံုး၊ အက်ိဳးအျဖစ္ဆံုး၊ ရႏိုင္ေအာင္ Generators ဘယ္ႏွစ္ခု ဘယ္လို အစီအစဥ္ နဲ႔ လည္ပတ္ ထုတ္လုပ္ မွာလည္း အစီအစဥ္ ခ်ရပါတယ္။ ခုေနာက္ပိုင္း ကြန္ျပဴတာ ေတြေပၚလာေတာ့ ဒီလိုလုပ္ရတာ ပိုၿပီး လြယ္ကူလာပါတယ္။ System Control Engineers ေတြရဲ့ အဓိက တာဝန္ေတြ ကေတာ့၊
      • Minimize generation cost (ထုတ္လုပ္မႈ စရိတ္ ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ဘို႔)
      • Ensure continuity of supply (အဆက္မျပတ္ ပို႔လႊတ္ႏိုင္တာ ေသခ်ာေစဘို႔၊)
      • ပံုမွန္ အေျခအေန နဲ႔ ပံုမွန္ မဟုတ္တဲ့ abnormal conditions အေျခအေန အခ်ိဳ႕တြက္ Generating Units ရဲ့ operating constraints အားလံုးနဲ႔ Transmission Network ရဲ့ Limits ေတြ အတြင္းမွာ ပဲရွိေနဘို႔ လည္းလိုအပ္ပါတယ္။
   2. Power Transmission Systems
      • Transmission Systems ေတြဆိုတာ က တစ္ေနရာ က တစ္ေနရာ ကိုပို႔လႊတ္ေပးတဲ့ စနစ္ေတြ ကိုေခၚတာပါ။
      • အသံုးျပဳမယ့္ အနားမွာ Power Plant ရွိေနရင္ ေတာ့ Transmission Systems ေတြ မလိုအပ္ေတာ့တာမို႔ အေကာင္းဆံုးေပါ့။ ဒါေပမဲ့ ဒီလိုျဖစ္ႏိုင္ဘို႔ ဆိုတာက လက္ေတြ႕မွာေတာ့ ျဖစ္ႏိုင္ဘို႔ မလြယ္ပါဘူး။ ဥပမာ ၿမိဳ႕လယ္ေခါင္ မွာ Power Plant ေဆာက္ဘို႔ဆိုတာ က အမ်ားအားျဖင့္ မသင့္ေတာ္ပါဘူး။ အလားတူပဲ သံုးစြဲႏိုင္တဲ့ ဗို႔အားအတိုင္း အႀကီးအက်ယ္ ထုတ္လုပ္ဘို႔ ဆိုတာလည္း နည္းပညာအရ မျဖစ္ႏိုင္ပါဘူး။
      • ဥပမာ 400V နဲ႕ထုတ္လုပ္ျဖန္႔ျဖဴးရင္ 3 to 4 MW ေလာက္အထိပဲ လက္ရွိနည္းပညာ အရသင့္ေတာ္ပါတယ္။ အလားတူပဲ 22kV နဲ႔ဆို 200 MW, 66kV ဆို 780MW, ေက်ာ္ရင္ 230kV သံုး၊ 5,000 MW ေက်ာ္လာရင္ 400kV စ သည္ျဖင့္ေပါ့။
      • ပို႔လႊတ္ရမဲ့ စြမ္းအင္ (MW) မ်ားလာတာ နဲ႔ အမွ် ဗို႔အားျမွင့္မေပးရင္ Short-circuit current က Breakers ေတြ ရဲ့ Breaking Capacity ကို ေက်ာ္လြန္လာႏိုင္တာ မို႔ ဗို႔အားကို ျမွင့္ေပးရတာ ျဖစ္ပါတယ္။
      • မဟာဓာတ္အားလိုင္း ေတြကို ေျမေပၚ၊ ေျမေအာက္ ပို႔လႊတ္ရေလ့ ရွိေပမဲ့ ေျမေပၚကပိုလႊတ္ရတာ က ကုန္က်စရိတ္ သက္သာတာရယ္၊ သာမန္ လုပ္သားကၽြမ္းက်င္မႈ နဲ႔တင္ လုပ္ႏိုင္တာ ရယ္၊ ထိန္းသိမ္းျပဳျပင္ လို႔ လြယ္ကူတာရယ္ ေတြ ေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္ရင္ Over Head Line လို႔ေခၚတဲ့ ေကာင္းကင္ ဓာတ္လိုင္း ေတြကို အသံုးျပဳၾကပါတယ္။ စကာၤပူ မွာေတာ့ အဓိက ေျမေအာက္ ကေန ပို႔လႊတ္တာ ကို သံုးပါတယ္။
   3. Distribution Systems
      
      • Distribution Systems ေတြရဲ့ အဓိက အလုပ္ ကေတာ့ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ကို လက္ကားယူ၊ (သိုေလွာင္ ထားလို႔ ေတာ့ မရပဲ) ခ်က္ခ်င္း လက္လီျဖန္႔ ရတဲ့ သေဘာမ်ိဳး ပါ။ Large, bulk power sources ကေန လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား ကို လက္ခံရယူ၊ တစ္ၿပိဳင္တည္းမွာပဲ လိုအပ္တဲ့ ဗို႔အားအမ်ိဳးမ်ိဳး နဲ႕ လက္ခံႏိုင္ေလာက္တဲ့ reliability (ယံုၾကည္စိတ္ခ်ရမႈ) နဲ႔အတူ သံုးစြဲသူေတြ ဆီ အေရာက္ျဖန္႔ေဝ ေပးရပါတယ္။ အသံုးျပဳေလ့ ရွိတဲ့ ဗို႔အားေတြ ကေတာ့ 3.3kV, 6.6kV, 11kV, 22kV & 33kV ေတြ ျဖစ္ၾကပါတယ္။ အထက္မွာ ျပခဲ့တဲ့ ပံုအရ North America လို ပါဝါသံုးအား အရမ္းႀကီးတဲ့ ေနရာမွာေတာ့ 765kV အထိ သံုးတာ ကို ေတြ႕ရပါတယ္။
      • အဓိက စဥ္းစားရမဲ့ လိုအပ္ခ်က္ေတြ ကေတာ့
        • Different source to increase reliability
        • Minimum voltage variation
        • Minimum supply interruption
        • Minimum Overall cost consistent with the power quality
        • Flexible to allow expansion in small increments
   4. Low-Voltage Systems
      
      • LV Systems ဆိုတာကေတာ့ Distribution Voltage က 1000 V ထက္ နည္းတဲ့ ဗို႔အား ကို ဆိုလိုတာျဖစ္ပါတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ 240, 380, 400, 415, 440, 480, 550 နဲ႔ 600 V ေတြပါ။
      • ႏိုင္ငံအလိုက္ သံုးစြဲတဲ့ အိမ္သံုး ဗို႔ နဲ႔ Frequency ေတြ ကို ေလ့လာႏိုင္ဘို႔ အတြက္ ေကာက္ႏုတ္ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။

        Region	Type(s) of plug / socket	Voltage	Frequency
        Australia	I	230 V	50 Hz
        Brunei	G	240 V	50 Hz
        China (mainland only)	A, C, I	220 V	50 Hz
        Canada	A, B	120 V	60 Hz
        France	C, E	230 V	50 Hz
        Germany	C, F	230 V	50 Hz
        India	C, D, M	230 V	50 Hz
        Indonesia	C, F, G	127 V / 230 V	50 Hz
        Japan	A, B	100 V	50 Hz & 60 Hz
        Korea, South	A, B, C, F	220 V	60 Hz
        Malaysia	G, M	240 V	50 Hz
        Mozambique	C, F, M	220 V	50 Hz
        Myanmar/Burma	C, D, F, G	230 V	50 Hz
        New Zealand	I	230 V	50 Hz
        Singapore	G, M	230 V	50 Hz
        Thailand	A, B, C	220 V	50 Hz
        United Arab Emirates	C, D, G	220 V	50 Hz
        United Kingdom	G	230 V	50 Hz
        United States of America	A, B	120 V	60 Hz

      • ႏိုင္ငံတကာ မွာ သံုးစြဲတဲ့ Voltage/ frequency အခ်က္အလက္ ေတြ နဲ႔ သံုးစြဲေလ့ ရွိတဲ့ plug / socket အမ်ိဳးအစား ေတြကို ကို Mains power systems မွာ မွီျငမ္းလို႔ရပါတယ္။
      • AC power plugs နဲ႔ sockets ေတြရဲ့ အေၾကာင္းကို လည္း AC power plugs and sockets မွာေလ့လာႏိုင္ပါတယ္။
      • အသံုးမ်ားတဲ့ Frequency ေတြကေတာ့ 50Hz / 60 Hz ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီ Frequency ကေန အဓိကသက္ေရာက္ တာကေတာ့ AC Motor ေတြရဲ့ လည္ပတ္မႈႏႈန္း rpm ပါ။ AC motor ေတြရဲ့ rpm က Frequency နဲ႔ စီမံထားတဲ့ Stator ရဲ့ သံလိုက္ဝင္ရိုး Pole အေရအတြက္ နဲ႔ သက္ဆိုင္တာ မို႔ပါ။ AC motor ေတြရဲ့ ideal rpm ကိုျပေလ့ ရွိတဲ့ formula ကို ၾကည့္ရင္။
        rpm = (120 x F) / P
        F: Frequency (Hz), P: no. of Poles
      • Rpm ကြာျခားလာတာနဲ႕ အမွ် ဒီ motor က ေန ေမာင္းေပးရတဲ့ fan, pumps, compressors, etc. ေတြ ရဲ့ Mechanical Power ကလည္း n³ (Tube) တက္လာမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အလားတူပဲ 60Hz နဲ႔ ေရြးထားတဲ့ စက္ပစၥည္းေတြ ကို 50Hz နဲ႔သံုးရင္ Capacity စြမ္းအား အျပည့္ရမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ အထူးသျဖင့္ HVAC equipments ေတြ နဲ႔ Pumps ေရြးခ်ယ္ ဘုိ႔ Engineering Data ေတြကို ဖတ္ တဲ့ အခါ 50Hz လား 60Hz လား ေသခ်ာစစ္ေဆးရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
      • စကာၤပူ ႏိုင္ငံ မွာ LV Systems ဆိုတာ က Three-phase, four-wire system ျဖစ္ၿပီး between line-to-line 400V ရွိၿပီး between line-to-neutral ကေတာ့ 230V ပါ။ ဒါက distribution voltage တင္မဟုတ္ပဲ အသံုးအေဆာင္ appliance အမ်ားစုရဲ့ လိုအပ္တဲ့ utilization voltage လည္းျဖစ္ပါတယ္။
3. AC Fundamentals
   
   1. Sin Wave and Root Mean Square Value
      • AC ဗို႔အား က Frequency တစ္ခုနဲ႔ အေပါင္းအႏုတ္ ေျပာင္းလဲေနပါတယ္။ Sinusoidal Voltage အေနနဲ႔ပါ။ Voltage ေျပာင္းတာ နဲ႔ အညီ Current ကလည္းေျပာင္းပါတယ္။
      • AC power ေတြ ကို တြက္တဲ့ အခါ maximum အစား ပ်မ္းမွ် voltage နဲ႔ current ကိုအေျခခံ ဘို႔လိုပါတယ္။ Root mean square value (rms) လို႔လည္း ေခၚပါတယ္။ Sine wave တစ္ခုရဲ့ rms value က max value ရဲ့ 1/√2 (~ 0.707) ေလာက္ရွိပါတယ္။
        V_rms = V_max / √2
        I_rms = I_max / √2
      • တြက္ခ်က္တဲ့ အခါမွာေရာ rms value ကိုပဲသံုးပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ rms မပါေပမဲ့ rms value ကိုသံုးမွန္းေတာ့ သိရပါမယ္။
   2. Complex Power
      
      • ေနာက္တစ္ခု သိရမွာ က AC power ေတြက Complex Power ျဖစ္ေနတာကိုပါ။ သူ႕မွာ Real Power & Reactive Power ဆိုၿပီး အပိုင္းႏွစ္ခု ပါပါတယ္။ Voltage နဲ႔ Current Wave ေတြက တစ္ထပ္တည္း မက်ပဲ အခ်ိန္တစ္ခု ကြာေနတာ (Leading or Laging) ျဖစ္ေနတာပါ။
      • ဒါေၾကာင့္ Power Factor ( p.f ) လို႔ေခၚတဲ့ real power ရဲ့အခ်ိဳးအဆ ကိုေဖာ္ျပတဲ့ Term တစ္ခု ကိုသတ္မွတ္ ၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။
        Power Factor ( p.f ) = Real Power / Complex Power = cos φ
      • Power factor ( p.f )က ဘယ္ေတာ့မွ တစ္ (1) ထက္မေက်ာ္ႏိုင္ပါဘူး။ တစ္ရရင္ အေကာင္းဆံုး လို႔ သတ္မွတ္ ပါတယ္။
        
        1. Real Power, P (watts):
           P = V × I × cos φ
        2. Reactive Power, Q (vars):
           Q = V × I × sin φ
        3. Complex Power, S (watts):
           S = V × I = P + jQ
      • ဒီလိုျဖစ္ရျခင္း အေၾကာင္းရင္း ကေတာ့ Circuit ရဲ့ Properties ေတြ ထဲမွာ Resistance သာမက Reactance ကို ျဖစ္ေပၚေစတဲ့ Capacitance ေရာ inductance ေတြပါပါဝင္ ေနတာေၾကာင့္ပါ။
      • Inductance ဆိုတာက လွ်ပ္စစ္သံလိုက္ညိႈ႕ကိြဳင္ ေတြ ပါဝင္တဲ့ မီးေခ်ာင္း ballast လို motor, transformer ေတြလို စက္ပစၥည္းေတြ က ေနျဖစ္ေပၚတဲ့ ဂုဏ္သတၱိပါ။ အေဆာက္အအံု တိုင္းလိုလို မွာ ဒီစက္ပစၥည္းေတြ ကို အသံုးျပဳေလ့ ရွိၾကတာမို႔အမ်ားအားျဖင့္ Load မွာက ဒီလို Inductance ပါဝင္ေလ့ ရွိၿပီး သူ႕ေၾကာင့္ က်သြားတဲ့ Power Factor ( p.f )ကို 1 နဲ႔ အနီးဆံုး ရေအာင္ ျပန္ျမွင့္ ေပးဘို႔ အတြက္ Capacitor Bank ေတြ ထည့္သြင္းေပးၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို Power Factor Correction လုပ္ဘို႔ အတြက္ Shunt Reactor Bank နဲ႔ Capacitor Bank ေတြပါဝင္တတ္သလုိ အျခားနည္းေတြ လည္းရွိပါတယ္။ ပိုမို ရႈတ္ေထြးတဲ့ Non-Linear Distortion (or) Harmonic ကို ျဖစ္ေစတဲ့ Rectifier (AC to DC converters) ေတြ ျဖစ္တဲ့ fluorescent lamp, electric welding machine, or arc furnace ေတြ ပါလာတဲ့ အခါ ပိုၿပီး ထိန္းရ ခက္ပါတယ္။ Inverter နဲ႔ VSD (Variable Speed Drive) ေတြ လည္း ဒီအမ်ိဳးအစား ထဲ မွာ ပါဝင္ပါတယ္။ အေသးစိတ္ သိခ်င္ရင္ေတာ့ Power Factor Correction Units ေတြအေၾကာင္း ကို ရွာေဖြ ေလ့လာႏိုင္ပါတယ္။
      • ဒီလို Reactance ေတြ ပါဝင္ ေနတတ္ တာမို႔ AC တြက္ခ်က္မႈ ေတြ ကို Faradays Law (I = V /R နဲ႔ တိုက္ရိုက္ တြက္ခ်က္ လို႔မရေတာ့ပဲ Resistace: R ေနရာ မွာ Impedance: Z ကို အစားထိုး အသံုးျပဳရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ Impedance (Z) ဆိုတာ ကေတာ့ the ratio of phasor voltage to phasor current ပါ။
        Z = V /I
        • Resistor: Z_R = R
        • Capacitor: Z_C= 1 / ( jωC ) = jX_C
        • Inductor: Z_L = jω L = jX_L
          
          Where;
          C = capacitance (farads)
          L = inductance (henrys)
          ဒီမွာပါတဲ့ j ဆိုတာ ကေတာ့ Complex index ျဖစ္တဲ့ √-1 ပါ။
      • Power factor ( p.f ) က Inductive Circuit မွာဆိုရင္ Lagging (current lags the voltage) ျဖစ္ၿပီး Capacitative Circuits ဆိုရင္ေတာ့ Leading (current leads the voltage) ျဖစ္ပါတယ္။
   3. Design Calculation Formulae
      
      1. Power, P (kW):
         
         • Single Phase Load:
           P = V × I × p.f
         • Three Phase Load:
           P = √3 × V × I × p.f
      2. Design Current, I (A):
         
         • Single Phase Load:
           I = kW x 1000 / (V × p.f )
         • Three Phase Load:
           I = kW x 1000 / (√3 × V × p.f )
         • Three Phase Motor :
           I = kW x 1000 / (√3 × V × p.f × Eff )
         • Discharge Lighting :
           I = Wattage of Lamp x 1.8 / V
         • Motor Starting Current:
           Manufacturer’s Data မရႏိုင္တဲ့ အေျခအေန မွာ ခန္႔မွန္းဘို႔ အတြက္
           • DOL Starter:
             I_starting = 7 × I_{full load} for 10s
           • Other Starter:
             I_starting = 4 × I_{full load} for 15 s
      3. Voltage Drop (V)
         • V_drop = [ (r cos φ + x sin φ ) / 1000 ] × I × Length
4. Power Grids, Preliminary Load Estimates, Basic Metering Scheme
   
   1. Power Grids
      • အေဆာက္အအံု ေတြ ေဆာက္လုပ္တဲ့ အခါ အေရးႀကီး တဲ့ အခ်က္ ကေတာ့ လိုအပ္တဲ့ လိုအပ္တဲ့ Power နဲ႕ Power Quality ကို အဆက္မျပတ္ ရရွိႏိုင္ဘို႔ ပါ။ ဒီလို ႏိုင္ေအာင္ အေဆာက္အအံု မေဆာက္ခင္ ထဲ က စၿပီး ေလ့လာျပင္ဆင္မႈ ေတြ လုပ္ရပါတယ္။
      • ပါဝါျဖန္႔ေဝတဲ့ Power Grid / Utility Company နဲ႔ဆက္သြယ္၊ လိုအပ္ခ်က္ေတြ ကိုတင္ျပ၊ ရွိေနတဲ့ Power Grid Infrastructure ေတြနဲ႔ ပါဝါ ဆက္သြယ္ ရ႐ွိႏိုင္မႈ ေတြ ကို ေလ့လာ ၿပီး ေဆြးေႏြးမႈ၊ ညွိႏိႈင္းမႈ ေတြ လုပ္ရသလို ေဆာက္ေနဆဲ အခ်ိန္မွာ လည္း လိုအပ္သလို တင္ျပ ညိွႏိႈင္းမႈ ေတြ လုပ္ေဆာင္ရပါတယ္။ ဒီလို အဆင့္ဆင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ မႈ ရွိမွ သာ အေဆာက္အအံု ေဆာက္ၿပီးတဲ့ အခ်ိန္မွာ အခ်ိန္မီ လွ်ပ္စစ္ ပါဝါ ရရွိမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
      • တိုးတက္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ အေဆာက္အအံု တစ္ခု က ေဆာက္လုပ္ၿပီးစီး သြားေပမဲ့ လွ်ပ္စစ္ ပါဝါ မရေသးမခ်င္း အသံုးမဝင္လွ ပါဘူး။ ေရာင္းလို႔မရ၊ ေနလို႔မရ၊ ငွားလို႔ မရ နဲ႔ေပါ့။ ဒါေၾကာင့္ အခ်ိန္မီ ပါဝါ ရဘို႔ က အင္မတန္ အေရးႀကီး ပါတယ္။
      • လွ်ပ္စစ္ ပါဝါ ေလွ်ာက္ထားရတဲ့ Electricity Supply Application Process ေတြကို စနစ္တက် ျဖစ္ေစဘို႔ အတြက္ Power Grid / Utility Company ေတြ က Electricity Supply Application Handbook ေတြ ရိုက္ႏွိပ္ ထုတ္ေဝ ထားေလ့ရွိပါတယ္။ ဒီစာမွာ ေတာ့ ေလ့လာစရာ နမူနာ အျဖစ္ Internet ကေန အလြယ္တကူ Download လုပ္ယူ ႏိုင္တဲ့ မေလးရွား ႏိုင္ငံ TNB ရဲ့ "Electricity Supply Application Handbook", TNB Malaysia ကို ညြန္းလိုပါတယ္။ ဒီစာအုပ္ ထဲ မွာ သံုးစြဲသူ ဘက္ကေရာ၊ ပါဝါျဖန္႔ေဝသူ ဘက္ကေရာ ရွိတဲ့ တာဝန္ ေတြ ကို ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ သံုးစြဲသူဘက္ က စနစ္က်ဘို႔ လိုအပ္သလို ျဖန္႔ေဝသူ ဘက္ ကလည္း မီးမွန္ဘို႔ တာဝန္ယူရပါတယ္။ ထိန္းသိမ္းလို႔ မရတဲ့ အေျခအေန (ဥပမာ။ ။ မုန္တိုင္း အႀကီးအက်ယ္ တိုက္တာ မ်ိဳး၊ ေျမၿပိဳတာ မ်ိဳး၊ ) ကလြဲရင္ အျခားအေျခအေန ေတြ မွာ ခနခန မျပတ္ေတာက္ ဘို႔ နဲ႔ ျပတ္ေတာက္ ခဲ့ရင္ ဘယ္ႏွနာရီ အတြင္း ျပန္ရေအာင္ လုပ္ေပးမယ္ ဆိုတဲ့ အာမခံခ်က္ ေတြ ေပးရပါတယ္။မီးကို ျဖတ္ခ်င္သလိုျဖတ္ ေပးခ်င္သလို ေပး ၊ မီးအား တက္တက္က်က်၊ ဘယ္သူဘာျဖစ္ျဖစ္ ဆိုၿပီး ထင္ရာစိုင္းခြင့္ မရွိတာ ကို ေတြ႕ရပါလိမ့္မယ္။
      • ပထမ အေဆာက္အအံု မွာ သံုးမဲ့ Load/ Maximum Demand နဲ႔ Load Characteristics ေတြ ကို ခန္႔မွန္း ရပါတယ္။ ၿပီးမွ Power Grid Company ကိုတင္ျပရင္း အနီးစပ္ဆံုး ပါဝါလိုင္း က ဘယ္မွာလဲ။ Voltage က HT (High Tension) / Medium Voltage လား LT (Low Tension) လား၊ ဘယ္ႏွ ဗို႔အားေတြ ရႏိုင္လဲ ဆိုတဲ့ အခ်က္အလက္ ေတြ ကိုလည္း ေတာင္းယူရပါတယ္။
      • ေပးမွာက ဗို႔အား အျမင့္ ဆိုရင္ ကိုယ္လိုခ်င္တဲ့ ဗို႔အား ရဘို႔အတြက္ Transformers လိုပါတယ္။ ေနာက္ Power Company's အတြက္ Switch Gear ထားဘို႔ အခန္းေနရာ ေဆာက္ေပးရတတ္ပါတယ္။ ဒီ အခန္း ရဲ့ အရြယ္အစား လိုအပ္ခ်က္ နဲ႔ ထားရမဲ့ ေနရာ ေတြ ကို လည္း သူတို႔ Handbook မွာထည့္သြင္း ေဖာ္ျပေလ့ ရွိၿပီး လိုက္နာဘို႔ လည္း လိုအပ္ပါတယ္။
      • ကိုယ္သံုးခ်င္တဲ့ ဗို႔အား (ဥပမာ အိမ္သံုးဗို႔အား) တန္းရႏိုင္ရင္ Transformers မလိုသလို HT Switchgear လည္း မလိုအပ္ ပါဘူး။ ေနရာလည္းသက္သာပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ Tariff ယူနစ္တစ္ခု (per VA) အတြက္ ကုန္က်ေငြေတာ့ ပိုႏိုင္ပါတယ္။
      • Power Company's ရဲ႕ေပးႏိုင္တဲ့ ဗို႔အားက က ကိုယ္လိုခ်င္တဲ့ Load/ Maximum Demand ေပၚမွာ လည္း မူတည္ တာမို႔ ကိုယ္လိုခ်င္ သလို ေပးမွာ ေတာ့ မဟုတ္ပါဘူ။ Negotiation ေတာ့ အနည္း နဲ႔ အမ်ား လုပ္ၾကည့္ ႏိုင္ပါတယ္။
      • လိုအပ္တဲ့ အေဆာက္အအံု ရဲ့ Maximum demand (Load) ေပၚမူတည္ၿပီး ေပးႏိုင္တဲ့ Supply Voltage ေတြ ကို လည္း သတ္မွတ္ ေဖာ္ျပ ထားေလ့ရွိပါတယ္။
        • Malaysia
          • Low Voltage
            1. 240V, 50Hz, Single-phase, two-wire, up to 12 kVA
            2. 415V, 50Hz, Three-phase, four-wire,up to 45 kVA
            3. 415V, 50Hz, Three-phase, four-wire, C.T. metered, up to 1,000 kVA
          • Medium Voltage & High Voltage
            1. 11 kV, 50Hz, Three-phase, three-wire, 1,000 kVA maximum demand and above
            2. 22 kV or 33kV Three-phase, three-wire, 5,000 kVA maximum demand and above
            3. 66kV, 132kV and 275kV, Three-phase, three-wire, exceptionally large load of above 25 MVA
        • Singapore
          1. 230V, 50Hz, Single-phase, two-wire, up to 23 kVA
          2. 400V, 50Hz, Three-phase, four-wire, up to 2,000 kVA
          3. 22 kV, 50Hz, Three-phase, three-wire, up to 30,000 kVA
          4. 66 kV, 50Hz, Three-phase, three-wire, greater than 30,000 kVA
      • ေနာက္ ပိုစိတ္ခ်ခ်င္ Alternative Source ေနာက္တစ္ခု ရႏိုင္၊ မရႏိုင္ လည္း ညိွႏိႈင္း ႏိုင္ပါတယ္ (ေငြေတာ့ပိုကုန္မယ္)။
      • ေနာက္ Metering Scheme လို႔ေခၚတဲ့ မီတာေတြ ကို ဘယ္လို အစီအစဥ္ နဲ႔ တပ္ဆင္ မွာလည္း ဆိုတာ ကို လည္း သတ္မွတ္ညိွႏိႈင္း ရပါတယ္။
   2. Preliminary Load Estimates
      
      • Project ရဲ့ လိုအပ္ခ်က္ ကို လိုက္လို႔ သံုးစြဲမဲ့ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား Load ကို အၾကမ္းဖ်င္း လ်ာထားရပါတယ္။ Experienced Electrical Engineer ေတြ အတြက္ ကေတာ့ ဒါက ထမင္းစားေရေသာက္ အလုပ္ပါ။ ခပ္ဆင္ဆင္ တူတဲ့ အျခား Project ေတြ ကေနလည္း မွီျငမ္း ႏိုင္ပါတယ္။ Utilities Company ေတြ မွာလည္း ဒီလို သံုးအား Statistics ေတြရွိပါတယ္။ TNB ကေတာ့ မေလးရွား ႏိုင္ငံ က သံုးစြဲသူ အမ်ိဴးအစား အခ်ိဳ႕ရဲ့ အသံုး Statistics ကို ဒီလို ေဖာ္ျပထားပါတယ္။
      • Table 3-1: Range of maximum demand (M.D) for domestic consumer sub-classes or premises

        No:	Type Of Premises	Minimum (kW)	Average (kW)	Maximum (kW)
        1	Low cost flats, single storey terrace	1.5	2	3
        2	Double storey terrace or apartment	3	4	5
        3	Single storey, semidetached	3	5	7
        4	Single storey bungalow & three-room condominium	5	7	10
        5	Double storey bungalow & luxury condominium	8	12	15

      • Table 3-2: Range of maximum demand (M.D) for types of shop-houses

        No:	Type Of Premises	Minimum (kW)	Average (kW)	Maximum (kW)
        1	Single storey shop house	5	10	15
        2	Double storey shop house	15	20	25
        3	Three storey shop house	20	30	35
        4	Four storey shop house	25	35	45
        5	Five storey shop house	30	40	55

      • ဒီအခ်က္အလက္ေတြ ကို မ်က္စိမွိတ္ သံုးရမွာေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ မသံုးခင္ ကိုယ့္ Project ရဲ့ Nature နဲ႔ အေဆာက္အအံု ရဲ့ အမွန္တကယ္ လိုအပ္ခ်က္ နဲ႔ ကိုက္ညီမႈ ရွိမရွိ ဆန္းစစ္ရပါတယ္။
      • Project ရဲ့ လိုအပ္ခ်က္ ကို လိုက္လို႔ သံုးစြဲမဲ့ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား Load ကို အၾကမ္းဖ်င္း လ်ာထားရပါတယ္။
      • ဒီလို ခန္႔မွန္းတဲ့ အခါ သံုးစြဲတဲ့ အသံုးကို လိုက္ၿပီး ထပ္ဆင့္ ခြဲျခားမႈေတြ လည္း လုပ္ရပါတယ္။
        • Power သံုးဘို႔ ဆိုရင္
          • Home / Office Appliances
          • Process Equipments (Client ဆီကေန ေတာင္းယူရပါမယ္။)
          • Building Services Equipments (such as pumps, fans, chillers, elevators/escalator machines, and extra low voltage systems)
          • Essential Services ( အေရးေပၚ မဟုတ္ေသာ္လည္း အေျခခံ မရွိမျဖစ္ လိုအပ္ခ်က္ မ်ား)
          • Emergency Services ( Fire Services, Emergency Lighting etc. (အေရးေပၚ အေျခအေန လိုအပ္ခ်က္ မ်ား)
        • Lighting (မီးထြန္းဘို႔) ဆိုရင္လည္း
          • General Lighting
          • Special / Task Lightings
          • Emergency Lighting
          • Outdoor / Street Lighting
          အစရွိသျဖင့္ ထပ္မံခြဲျခားရပါတယ္။
      • ဒါမွ Circuit Arrangement လုပ္တဲ့ အခါ နဲ႔ Emergency Load ေတြ ကိုလည္း စနစ္တက် တြက္ခ်က္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။
   3. Basic Metering Scheme
      
      • ပံုမွန္အားျဖင့္ လိုအပ္တဲ့ Meter အားလံုး ကို Power Grid က သူ႕စရိတ္ နဲ႔ သူ တာဝန္ယူ ၿပီး တတ္ဆင္ေပး ရေလ့ရွိ ပါတယ္။ လိုအပ္တဲ့ Maintenance ကိုလည္း Power Grid ကပဲတာဝန္ ယူရပါတယ္။ မီတာထားဘို႔ ေနရာ၊ Board, compartments, kiosks, အစရွိတာ ေတြ ကိုေတာ့ သံုးစြဲသူ က တာဝန္ယူ ရေလ့ရွိ ပါတယ္။
      • မီတာ Faulty ျဖစ္ခဲ့ရင္ Grid ကပဲ ျပဳျပင္ ေပးရေလ့ ရွိတယ္။ ထိခိုက္ ပ်က္စီးခဲ့ ရင္ေတာ့ သံုးစြဲသူ ကသူ႕ ပေရာဂ မပါေၾကာင္း သက္ေသ မျပႏိုင္ရင္ ကုန္က်စရိတ္ ကုိ က်ခံရပါလိမ့္မယ္။
      • Master and Sub-Metering Scheme
        • Multi-tenanted premises လို႔ေခၚတဲ့ သံုးစြဲတဲ့ သူ အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိေနတဲ့ အေဆာက္အအံု ေတြ မွာ Master and Sub-Metering Scheme လို႔ေခၚတဲ့ မီတာမႀကီး နဲ႔ ထပ္ဆင့္ မီတာငယ္ ေတြ ပါတဲ့ အတြဲ ကို သံုးႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလိုသံုးတဲ့ အခါ tenant တစ္ခုစီ ကို သင့္ေတာ္တဲ့ appropriate tariff နဲ႔ မီတာခ ေတာင္းခံ ႏိုင္ပါတယ္။ Master Meter ရဲ့ ယူနစ္ထဲ က Tenants ေတြ သံုးတဲ့ ယူနစ္ ကို ႏုတ္လိုက္ ၿပီး က်န္တာက Owner/Developer/Landlord ရဲ့ အသံုးမို႔ အဲဒီ မီတာခ ကို ေတာ့ Owner /Developer /Landlord ကို ေတာင္းခံ ပါလိမ့္မယ္။
        • တစ္ခါတစ္ရံ Owner/Developer/Landlord က High Tension ယူ၊ ၿပီး Low tension ခ်ၿပီး ျဖန္႔ေဝတဲ့ အခါ သူ႕အတြက္ အခြင့္အေရး အခ်ိဳ႕ကို လည္း Grid ကေပးတတ္ပါေသးတယ္။
      • Tariffs (မီတာခ ႏႈန္းထားမ်ား)
        • Electricity Supply Application ေတြကို စဥ္းစားတဲ့ အခါ ဂရုစိုက္ ရမဲ့ အခ်က္တစ္ခု ကေတာ့ Tariffs လို႔ေခၚတဲ့ မီတာခႏႈန္းထား ေတြပါ။ သံုးစြဲတဲ့ Tenants ရဲ့ အမ်ိဳးအစား (သို႔) အသံုးျပဳပံု Application ၊ သံုးစြဲတဲ့ အခ်ိန္ (ေန႔၊ည နာရီသတ္မွတ္ခ်က္)၊ Voltage နဲ႔ သံုးစြဲတဲ့ Power နဲ႔ Low Voltage , High Tension စသည္ျဖင့္ အေနအထား ကို လိုက္ၿပီး သတ္မွတ္ခ်က္ ေတြ ရွိႏိုင္ပါတယ္။
        • တိုးတက္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံ အမ်ားစု မွာ စီးပြားေရးအတြက္ ေန႔ပိုင္းသံုးစြဲ တဲ့ Power ကမ်ား ေလ့ရွိတာ မို႔ ပိုၿပီးေတာ့ ေစ်းႀကီး ေလ့ရွိပါတယ္။ ညပိုင္းက ပိုသက္သာႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ Air-conditioning systems ေတြ အတြက္ Thermal Storage System လို႔ေခၚတဲ့ ညပိုင္းပါလည္ၿပီး သိုေလွာင္ထားတဲ့ Chilled water system ေတြ သံုးတဲ့ အခါ ေစ်းပိုခ်ိဳ ေစႏိုင္ပါတယ္။
        • မေလးရွား ႏိုင္ငံ ရဲ့ မီတာခ ႏႈန္းထား သတ္မွတ္ပံု ကို ေအာက္မွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ March 2009 အရ ပါ။

          A	Tariff A- Domestic Tariff
          	First 200 kWh (1 - 200 kWh) per month	21.8	sen/kWh
          	Next 800 kWh (201 - 1,000 kWh) per month	28.9	sen/kWh
          	Over 1,000 kWh (1,001 kWh onwards) per month	31.2	sen/kWh
          	The minimum monthly charge is RM3.00
          B	Tariff B - Low Voltage Commercial Tariff
          	For all kWh	32.3	sen/kWh
          	The minimum monthly charge is RM7.20
          C1	Tariff C1- Medium Voltage General Commercial Tariff
          	For each kilowatt of maximum demand per month	19.5	RM/kW
          	For all kWh	23.4	sen/kWh
          	The minimum monthly charge is RM600.00
          C2	Tariff C2 - Medium Voltage Peak/Off-Peak Commercial Tariff
          	For each kilowatt of maximum demand per month during the peak period	29	RM/kW
          	For all kWh during the peak period	23.4	sen/kWh
          	For all kWh during the off-peak period	14.4	sen/kWh
          	The minimum monthly charge is RM600.00
          D	Tariff D - Low Voltage Industrial Tariff
          	For all kWh	29	sen/kWh
          	The minimum monthly charge is RM7.20
          Ds	Tariff Ds – Special Industrial Tariff
          	(for consumers who qualify only)
          	For all kWh	27.2	sen/kWh
          	The minimum monthly charge is RM7.20
          E1	Tariff E1 - Medium Voltage General Industrial Tariff
          	For each kilowatt of maximum demand per month	19.5	RM/kW
          	For all kWh	22.2	sen/kWh
          	The minimum monthly charge is RM600.00
          E1s	Tariff E1s – Special Industrial Tariff
          	(for consumers who qualify only)
          	For each kilowatt of maximum demand per month	15.1	RM/kW
          	For all kWh	21.5	sen/kWh
          	The minimum monthly charge is RM600.00
          E2	Tariff E2- Medium Voltage Peak/Off-Peak Industrial Tariff
          	For each kilowatt of maximum demand per month during the peak period	24.4	RM/kW
          	For all kWh during the peak period	23.4	sen/kWh
          	For all kWh during the off-peak period	14.4	sen/kWh
          	The minimum monthly charge is RM600.00
          E2s	Tariff E2s – Special Industrial Tariff
          	(for consumers who qualify only)
          	For each kilowatt of maximum demand per month during the peak period	21	RM/kW
          	For all kWh during the peak period	21.5	sen/kWh
          	For all kWh during the off-peak period	12.3	sen/kWh
          	The minimum monthly charge is RM600.00
          E3	Tariff E3- High Voltage Peak/Off-Peak Industrial Tariff
          	For each kilowatt of maximum demand per month during the peak period	23.4	RM/kW
          	For all kWh during the peak period	22.2	sen/kWh
          	For all kWh during the off-peak period	13.3	sen/kWh
          	The minimum monthly charge is RM600.00
          E3s	Tariff E3s– Special Industrial Tariff
          	(for consumers who qualify only)
          	For each kilowatt of maximum demand per month during the peak period	18.5	RM/kW
          	For all kWh during the peak period	20.3	sen/kWh
          	For all kWh during the off-peak period	11.2	sen/kWh
          	The minimum monthly charge is RM600.00

          • "PEAK PERIOD" means the period between 0800 hours and 2200 hours.
          • "OFF-PEAK PERIOD" means the period between 2200 hours and 0800 hours.
          • March 2009 ရဲ့ ႏႈန္းထားပါ။ ႏႈန္း အတက္အက် ရွိႏိုင္ပါတယ္။
          • RM ဆိုတာကေတာ့ မေလးရွား ႏိုင္ငံ သံုးေငြ Ringgit Malaysia ကိုဆိုလိုတာ ျဖစ္ၿပီး 1 RM = 100 sen (ျပား) ရွိပါတယ္။
          • ပိုၿပီး အေသးစိတ္ သိခ်င္ရင္ TNB Website မွာ Tariff Booklet Download လုပ္ၿပီး ေလ့လာ ႏိုင္ပါတယ္။
        • Singapore ႏိုင္ငံရဲ့ tariff ကိုသိခ်င္ရင္ ေတာ့ Singapore Power Website မွာသြားေရာက္ ရွာေဖြ ေလ့လာ ႏိုင္ပါတယ္။ 01 April 2009 အတြက္ tariff rate ေတြကေတာ့ ၊
          

          Description	Tariff (with 7% GST)
          LOW TENSION SUPPLIES, DOMESTIC
          All units	19.29	¢/kWh
          LOW TENSION SUPPLIES, NON-DOMESTIC
          All units	19.29	¢/kWh
          HIGH TENSION SMALL (HTS) SUPPLIES
          Contracted Capacity Charge	7.45	S$/kW/month
          Uncontracted Capacity Charge	11.17	S$/chargeable kW/month
          kWh charge
          Peak period(7am to 11pm)	16.54	¢/kWh
          Off-peak period(11pm to 7am)	9.71	¢/kWh
          Reactive power Charge	0.63	¢/chargeable kVARh
          HIGH TENSION LARGE (HTL) SUPPLIES
          Contracted Capacity Charge	7.45	S$/kW/month
          Uncontracted Capacity Charge	11.17	S$/chargeable kW/month
          kWh charge
          Peak period(7am to 11pm)	16.38	¢/kWh
          Off-peak period(11pm to 7am)	9.7	¢/kWh
          Reactive power Charge	0.63	¢/chargeable kVARh
          EXTRA HIGH TENSION (EHT) SUPPLIES
          Contracted Capacity Charge	6.98	S$/kW/month
          Uncontracted Capacity Charge	10.46	S$/chargeable kW/month
          kWh charge
          Peak period(7am to 11pm)	15.4	¢/kWh
          Off-peak period(11pm to 7am)	9.55	¢/kWh
          Reactive power Charge	0.51	¢/chargeable kVARh

   
   -- ဆက္ရန္ --
   ေအာက္ က စာ ေတြ ကေတာ့ အၾကမ္းေရးလက္စပါ။
5. Major Components
   
   • LV system နဲ႔ earthing ကို install လုပ္တဲ့ အခါ ဘယ္ appliance မွာပဲ fault ျဖစ္ျဖစ္၊ လူေတြ ထိမိ ကိုင္မိ ႏိုင္တဲ့ ေနရာ အားလံုးမွာ အႏၲရာယ္ ျဖစ္ႏိုင္ေလာက္ တဲ့ ဗို႔အား အထိေအာင္ တက္မလာ ေအာင္ စီစဥ္ရပါမယ္။
   • ဒါ့အျပင္ Circuit တုိင္းကို overload , earth fault နဲ႔ short-circuit currents ေတြက ေန လံုလံုေလာက္ေလာက္ ptotect လုပ္ေပးရပါမယ္။
   • Electrical Installation မွာ ထိခုိက္ဒါဏ္ရာ ရမႈ အမ်ားစု ကိုျဖစ္ေစတာ က Electrical Wiring ကို မကြ်မ္းက်င္ တဲ့ Electrical personnel ေၾကာင့္ပါ။
   • Equipments ေတြ၊ Conductor ေတြ၊ Protective Devices ေတြ နဲ႔ accessories ေတြ ကို စိစစ္ေရြးခ်ယ္ တဲ့ အခါ စြမ္းေဆာင္ရည္ Performance, capacity, efficiency နဲ႔ ဒါဏ္ခံႏိုင္မႈ စြမ္းရည္ ေတြ ျဖစ္တဲ့ rating, short-circuit rating ေတြ အျပင္ Electrical Distributions System ထဲမွာ တပ္ဆင္ထားတဲ့ စက္ ပစၥည္း Major Equipments ေတြ Cables, busbars conductors ေတြ နဲ႔ Protect devices ေတြကို ၊ သံုးစြဲမဲ့ electrical appliances ေတြ၊ အျခား Building Systems ေတြ နဲ႔ ရွိေနတဲ့ Occupants လူေတြ ကို အႏၲရာယ္ ကင္းေဝး ရေအာင္ ေသေသခ်ာခ်ာ ဂရုစိုက္ စဥ္းစား ေရြးခ်ယ္ ေပးရပါမယ္။
   • Design / Installation မွာ အဓိက စဥ္းစားရမဲ့ အခ်က္ေတြ ကေတာ့
     • အႏၲရာယ္ ကင္းကင္း အလုပ္လုပ္ ႏိုင္ဘို႔၊ Maintenance လုပ္ႏိုင္ဘို႔၊ လဲလွယ္ႏိုင္ဘို႔ Withdrawable Parts ေတြ ကို လြတ္လြတ္လပ္လပ္ အႏၲရာယ္ ကင္းကင္း ထုတ္ႏိုင္၊ သြင္းႏိုင္ဘို႔
     • Equipment ပစၥည္း အထုတ္အသြင္း၊ အလဲအလွယ္ လုပ္ႏိုင္ဘို႔၊
     • Short Circuit ဒါဏ္ ခံႏိုင္စြမ္းရည္ အတြင္းရွိဘို႔၊
     • Temperature (Conductors/ Equipments)ခံႏိုင္ရည္ အပူခ်ိန္ ထက္ ပိုတက္မလာဘို႔၊
     • Voltage Drop Limits ကို သတ္မွတ္ခ်က္ အတြင္း ထိန္းထားႏိုင္ဘို႔၊
     • Disturbance (Magnetic) ေတြ ကို ကန္႔သတ္ႏိုင္ဘို႔၊
     • Phase တစ္ခုစီ ကဆြဲ တဲ့ Ampere ေတြ အတတ္ႏိုင္ဆံုး Balance ျဖစ္ေစဘို႔ Circuit ေတြ မွာ စီစဥ္ေပးဘို႔။
     • Total Safety ကို ေသေသခ်ာခ်ာ စဥ္းစားထည့္သြင္း ေပးထားဘို႔
   
   
   1. High Tension (Medium Voltage) Switchgear in Consumer Substation
      • အေဆာက္အအံု ပိုင္ရွင္ ရဲ့ Substation မို႔ Consumer Sub-station လို႔ေခၚတာ ပါ။ HT Switch Gear ျဖစ္ၿပီး အဓိက ပါဝင္မွာ က High tension အတြက္ သင့္ေတာ္တဲ့ Circuit Breaker နဲ႔ Control Components ေတြ ျဖစ္ၾကပါတယ္။ Gas Insulated နဲ႔ Air Insulated Switchgear ေတြ က အသံုးမ်ားၿပီး အထဲမွာ ပါဝင္တဲ့ Circuit Breaker ကေတာ့ SF6 Insulated Circuit Breaker (or) Vacuum Circuit Breaker ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
      • Switchgear : An assembly of main and auxiliary switching apparatus for operating, regulating, protection or other control of an electrical installation.
      • A circuit breaker is a safety device enabling switching and protection of electrical distribution networks.
      • ေအာက္မွာ HT Switchboard ရဲ့ Schematic ကို HT Single Line drawing တစ္ခု ကေန extract လုပ္ၿပီး ေဖာ္ျပ ထားပါတယ္။
        
      • အဝင္ ကေတာ့ Power-Grid Substation ကျဖစ္ၿပီး အမ်ားအားျဖင့္ Busbar conductor နဲ႔ ျဖစ္ေလ့ ရွိပါတယ္။ ဒီမွာ သံုးထား တာ က GIS (Gas Insulated Circuit Breaker) ျဖစ္ပါတယ္။ သူရဲ့ Characteristics ေတြ ကေတာ့
        • 3P: Three Poles (For 3 Phase Conductors)
        • 24kV: Rated Voltage ျဖစ္ၿပီး 24kV အတြက္ သင့္ေတာ္ရမယ္ လုိ႔ ဆိုလိုပါတယ္။
        • 800A: Rated Current ပါ။ ဒီ Current ကို continuously carry လုပ္ႏိုင္ရပါမယ္။
        • 25kA, 3s: Short Circuit Capacity(Rated Breaking Capacity)
      • Control & Monitoring လုပ္ဘို႔ အတြက္ အျခား Current Transformers ေတြ နဲ႔ components ေတြ ကိုလည္း ေတြ႕ရပါလိမ့္မယ္။
      • ဒီမွာ အထြက္ ကေတာ့ Transformer ဆီကို သြားရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီမွာ သံုးထားတာက 22kV HT Cable ျဖစ္ပါတယ္။ Cable အစား Busbar Conductor ကိုလည္း သံုးႏိုင္ပါတယ္။
      • ေအာက္မွာ HT Switchboard ေတြ ရဲ့ နမူနာ ပံုေတြ ကို ေဖာ္ျပ ထားပါတယ္။ Catalog & Technical Data ေတြ နဲ႔ အေသးစိတ္ ကို ေလ့လာခ်င္ ႏိုင္ဘို႔ အတြက္ ထုတ္လုပ္သူ အခ်ိဳ႕ ရဲ့ Link ေတြ ကေတာ့
        
        • Schneider Electric
        • Square D by Schneider Electric
        • ABB
        
        
        
        
   2. Transformers
      • ဒီမွာ သံုးတဲ့ Transformer ရဲ့ တာဝန္က medium voltage ကေန အိမ္သံုး၊ စက္ရံုသံုး Equipment နဲ႔ Electrical Appliance ေတြ အတြက္ သင့္ေတာ္တဲ့ voltage ရေအာင္ step down လုပ္ေပးဘို႔ပါ။
      • Transformers : A device that is used to convert electricity energy from higher a.c voltage to desire consumer voltage (step down) or vice versa.
      • အဓိက အသံုးမ်ား တာ ကေတာ့ Liquid (Mineral Oil or Fire resistance Liquid Filled) နဲ႔ Dry Type (Cast Resin) ေတြ ျဖစ္ၾကပါတယ္။ Oil Type Transformer ေတြ အတြက္ ဆီယိုတဲ့ အခါ၊ ေဖာက္ထုတ္ဘို႔ လိုတဲ့ အခါ ဆီ ေလွ်ာက္ မျပန္႔ေစဘို႔ အကန္႔ (Oil pit) လိုအပ္ပါတယ္။ Dry Type Transformer ေတြ မွာ သတိထား ဘို႔ လိုအပ္တာ ကေတာ့ Temperature Rise class ပါ။(Class A:60°C, E:75°C, B:80°C, F:100°C, H: 125°C, etc.)
      • အမ်ားအားျဖင့္ Indoor ထားေလ့ ရွိတာ မို႔ လံုေလာက္တဲ့ Ventilation နဲ႔ Fire Protection System ေတြ ပါဝင္ ရပါမယ္။ လိုအပ္တဲ့ Ventilation Rate (or) Cooling Load ကိုတြက္ တဲ့ အခါ Transformer Loss (ပ်မ္းမွ် 2.5%) ေလာက္နဲ႔ load factor (0.8) ေတြ ကိုထည့္ သြင္း စဥ္းစားေပးပါ။ Mechanical Ventilation ပဲေပးမယ္ ဆိုရင္ေတာ့ အျပင္က အပူခ်ိန္ ထက္ 5°C (9°F) ထက္ မပိုေအာင္ စဥ္းစားၿပီး အတတ္ႏိုင္ဆံုး Transformer ရဲ့ အေပၚတဲ့တဲ့ ကေန Exhaust ကို ဆြဲထုတ္ေပးပါ။
      • ေအာက္မွာ Transformer ရဲ့ Schematic ကို HT Single Line drawing တစ္ခု ကေန extract လုပ္ၿပီး ေဖာ္ျပ ထားပါတယ္။
        
      • %Z ဆိုတာကေတာ့ Impedance ရဲ့ တန္ဘိုး Limits ကို ေပးထား တာပါ။
        
   3. Standby Emergency Power Generators
      • အေရးေပၚ အေျခအေန မွာ လိုအပ္မဲ့ Life Safety Systems ေတြ နဲ႔ မီးျပတ္ရင္ ဆံုးရႈံးမႈ အမ်ားႀကီးရွိႏိုင္တဲ့ စက္ပစၥည္း ေတြ အတြက္ လိုအပ္မဲ့ standby power ေပးဘို႔ အတြက္ တြက္ခ်က္ တပ္ဆင္ထားတဲ့ (အမ်ားအားျဖင့္) ဒီဇယ္ Standby Power Generator ကိုေခၚတာပါ။
      • Standby Emergency Power Generators : Electricity Generator set driven by prime mover and of sufficient capacity to supply circuits carrying emergency loads with suitable means for automatic starting of the prime mover on failure of normal service
   4. Main Switchboard (MSB)
      • Switchboard : An assembly of switchgear with or without instruments, but the term does not apply to groups of local switches in final circuits.
   5. Emergency Main Switchboard (EMSB)
      • Utility Network ကဝင္လာတဲ့ မီးျပတ္ေတာက္ ခဲ့ ရင္ Standby Back-up Electricity ကေန အလိုအေလ်ာက္ လွ်ပ္စစ္ပါဝါ ေျပာင္းေပးႏိုင္ဘို႔ တပ္ဆင္ထားတဲ့ Switchboard ပါ။ အေရးအႀကီး ဆံုး ကေတာ့ လူေတြ ရဲ့ အသက္ life safety ကို ေစာင့္ေရွာက္ဘို႔ တပ္ဆင္ထားတဲ့ Fire Protection, Smoke control systems, Emergency Lighting နဲ႔ Emergency evacuation support systems ေတြအတြက္ မရွိမျဖစ္ လိုအပ္ပါတယ္။
      • Emergency Power : To supply electrical power automatically in the event of failure of the normal supply to protect equipment essential of safety to life
   6. Control Systems
      
      - To be continued -
      
   7. Fuse, Circuit Breakers, Protective Devices
      1. The rated current (IN) of a circuit breaker is the current that it can carry continuously, generally for a duration of more thon eight hours. The rated current must not cause a temperature rise in excess of the specified values when the ambient temperature is between -5°C to 40°C.
         Different temperature rise limits are specified for different ports of a circuit breaker. A circuit breaker will not operate (trip) if the current passing through if is 105% to 113% of its rated current. It will take one to two hours to trip if the current passing through it is 130% to 145% of the rated current.
      2. The breaking capacity of a circuit breaker is the maximum current (in r.m.s.) that flows through the breaker and the breaker is capable to interrupt at the instant of initiation of the arc during a breaking operation at a started voltage under prescribed conditions. The breaking capacity is usually expressed in kA or MVA. Typical values range from 3 kA to 43 kA.
      3. The making capacity of a circuit breaker is the maximum current that will flow through the breaker and the breaker is capable of withstanding of the instance during a closing operation at a stated voltage under prescribed conditions. Typical values range from 7.4 to 2.2 times the r.m.s. value of the breaking capacity.
         
         • Miniature Circuit Breaker (MCB)
         • Molded Case Circuit Breaker (MCCB)
         • Air Circuit Breakers (ACB)
         • Residual Circuit Operated Circuit Breakers (RCCB)
   8. Earth fault protection
6. Cable Sizing / Voltage Drop
   • Conductor (Cable Sizing) အတြက္ အဓိက နားလည္ရမွာ ေတြ ကေတာ့။
     • Schedule of Method of Installation of Cables
     • Correction Factors
       • For cables more than one circuit
       • Mineral insulated Cables installed on perforated tray
       • Cable installed in enclosed Trenches
       • Temperature (Operating and Ambient)
     • Conductor Current-Carrying Capacity and Voltage Drop Cables
     • Circuit Breaker Characteristics
     • Load Characteristics (e.g. Motor Starting, Running etc.)
   • ဒီအေၾကာင္း နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး စကာၤပူ ႏိုင္ငံ က NTU (Nanyang Technological University), Electrical Engineering Department ရဲ့ Head တာဝန္ယူ ခဲ့ဘူးတဲ့ Professor CY Teo ေရးသားထားတဲ့ "Principles and Design of Low Voltage Systems" မွာရွင္းျပထားပါတယ္။ ဒီစာအုပ္ကို ဝယ္ယူႏိုင္မဲ့ ေနရာ ကေတာ့
     • Clementi Book Store
       450 Clementi Avenue 3 #01-297,
       Singapore 120450
     • Phone: 6776-2146| Fax: 67742362
     • Opening Hours: Monday to Friday 9:30 am to 7:00 pm; Saturday 9:30 am to 6:00 pm
     • မသြားခင္ stock ရွိမရွိ ဖုန္းဆက္ေမးပါ။
   • Prof CY Teo က Consultant ေတြ သံုးဘို႔ Program ေတြ ကို လည္း develop လုပ္ခဲ့ ပါေသးတယ္။ ဒီ Program ေတြ အေၾကာင္းကို Byte Power Publication Website မွာ သြားေရာက္ ၾကည့္ရႈ ႏိုင္ပါတယ္။
     
     • VipCoda is a computer program developed for consultant and owner to design and assess electrical system in Buildings and the completed design can be automatically plotted and exported to AutoCAD by another program SmartDraw.
     • VipCrop is another program for the simulation of HT network operation including Load Flow, Fault Current Calculation and Protective Relay Modeling. It is mainly used for HT network planning and analysis for new network, operational planning and switching simulation for existing network and also for pre-fault or post fault network analysis and on how to restore supply during fault conditions.
     • VipCag is another program for the grading of over current and earth fault relays including graphical presentation in log-log scale for fault current and relay operating time.