တားေဆးမ်ား Emergency Contraception for Female

အသက္ ၁၈ ႏွစ္ျပည့္မွ ဖတ္ပါ (၄ဝ)

Q 1: Rape case အေၾကာင္း စပ္မိလုိ႔ ေဆြးေႏြးမိရင္း ဒါမ်ိဳး ၾကံဳရတဲ့ မိန္းကေလးေတြ ကုိယ္ဝန္ရမလာေအာင္ လုပ္တဲ့နည္း သိခ်င္လာလုိ႔ပါ။ မလုိခ်င္တဲ့ သေႏၵသားကုိ ဘာေဆးနဲ႔ ေျဖရွင္းလုိ႔ ရနုိင္မလဲ။ မိခင္စိတ္ အျပည့္နဲ႔ ေမြးခုိင္းရမယ္ ဆုိေပမယ့္ တကယ္က် သူ႔လူမႈေရးျပႆနာေတြ ပတ္ဝန္းက်င္က ပစ္ပယ္တာေတြကုိ လုိက္ရွင္းမေပးႏုိင္လုိ႔ပါ။ ေတာရြာေတြ ေဆးခန္း မရွိတဲ့ ေတာင္ေပၚေတြမွာဆုိ ဂ်င္းေသာက္ခုိင္းတဲ့နည္းက ျဖစ္ႏုိင္မလား။ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။

Q 2: သမီး အသက္က ၂၂ ျပည့္ေတာ့မွာပါ။ ရာသီလာျပီး လိင္ဆက္ဆံမႈ ျပဳခဲ့ပါတယ္။ ရာသီလာျပီး ၇ ရက္အတြင္းနဲ႔ ရာသီမလာခင္ ၇ ရက္အတြင္း အတူေနရင္ ကုိယ္ဝန္မရႏုိင္ဘူးလုိ႔ ေျပာလုိ႔ပါ။ ဆက္ဆံျပီး Ecee2 ေသာက္ခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ေန႔ က်ေတာ့ ထပ္ဆက္ဆံပါတယ္။ သူ႔သုတ္ရည္ အနည္းငယ္ေတာ့ ဝင္မယ္ထင္ပါတယ္။ အဲတာ ကုိယ္ဝန္ ရႏုိင္ပါသလား။ ရက္ေရွာင္ေနရင္ ကုိယ္ဝန္ရႏုိင္ပါသလား။ ေဆးေသာက္ဖုိ႔ေရာ လုိပါသလား။
Q 3: ကြ်န္ေတာ့ အသက္ ၂၇ ရွိပါျပီ။ မိန္းမ ရာသီလာျပီးတဲ့ ေနကစျပီး ၇ ရက္နဲ႔ မလာခင္ ၇ ရက္အတြင္းကို ဆက္ဆံရင္ ကိုယ္ဝန္ ရႏိုင္တယ္လို႔ ဆိုလိုတာလား။ ရာသီလာျပီး ၇ ရက္၊ မလာခင္ ၇ ရက္ အတြင္း ဆက္ဆံရင္ ကိုယ္ဝန္မရနိုင္ဘူးလို႔ ဆိုလိုတာလား သိခ်င္ပါတယ္။ ကိုယ္ဝန္တားေဆးကို အျမဲသံုးေနရင္ ကေလးလိုခ်င္တဲ့အခါ အခက္ေတြ႔ႏိုင္ပါသလား။

၁။ Progestin-only pills (POPs) = Plan B = Emergency contraception (EC) = Emergency contraceptive pills (ECPs) = Morning-after pill = Day after pills

လိင္ဆက္ဆံျပီး ျမန္ျမန္သံုးေလ စိတ္ခ်ရေလျဖစ္တယ္။ ဆက္ဆံအျပီး ၅ ရက္အတြင္း သံုးႏိုင္တယ္။ ၂၄ နာရီ အတြင္း ေသာက္ရင္ ၉၅%၊ ၂၄-၄၈ နာရီအတြင္းေသာက္ရင္ ၈၅%၊ ၄၈-၇၂ နာရီအတြင္းေသာက္ရင္ ၅၈% စိတ္ခ်ရတယ္။ ၅ ရက္အတြင္းလဲ ေသာက္ႏိုင္တယ္။ % မရွိေသးဘူး။

Progestin (Levonorgestrel) 1.5 mg တလံုး တၾကိမ္တည္း ဒါမွမမဟုတ္ 750 μg ႏွစ္ခါခြဲ ေသာက္ႏိုင္တယ္။ ေဘးထြက္ ဆိုးက်ိဳးေတြက ပ်ိဳ႕တာ၊ အန္တာ၊ ရင္သား တင္းတာ။ တခ်ိ႕ အမ်ိဳးသမီးေတြက ေနမေကာင္းတာ ျဖစ္တတ္တယ္။ STDs လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါေတြကို အကာအကြယ္မေပးႏိုင္ပါ။ ဆက္ျပီး ကာကြယ္လိုရင္ အျခားနည္းေတြကို သံုးရပါမယ္။ RU486, Mifestone, or Mifeprex တို႔လို သားပ်က္ေစတဲ့့ ေဆးမဟုတ္ဘဲ သေႏၶ မတည္ေအာင္သာ လုပ္ေပးျခင္း ျဖစ္တယ္။

• တရုတ္ႏိုင္ငံတြင္ရႏိုင္ေသာ Progestin-only ေဆးမ်ား = Ai Wu You, An Ting 0.75, An Ting 1.5, Bao Shi Ting (Postinor-2, 0.75 mg), Bao Shi Ting 1.5, Dan Mei (0.75 mg), Dan Mei (1.5 mg), Hui Ting 0.75 mg Hui Ting 1.5 mg, Jin Xiao (0.75 mg), Jin Xiao (1.5 mg), Jin Yu Ting, Ka Rui Ding, Le Ting, Nuo Shuang, Xian Ju, Yi Ting, Yu Ping, Yu Ting,
• တရုတ္ႏိုင္ငံတြင္ရႏိုင္ေသာ Mifepristone ေဆးမ်ား = Bi Yun (10 mg), Bi Yun (12.5 mg), Fu Nai Er (10 mg), Fu Nai Er (25 mg), Hou Ding Nuo (10 mg), Hou Ding Nuo (25 mg), Hua Dian (10 mg), Hua Dian (25 mg), Si Mi An (10 mg), Si Mi An (25 mg)
• အိႏၵိယတြင္ရႏိုင္ေသာ Progestin-only ေဆးမ်ား = E Pills, i-pill, Preventol, ECee2, Pill 72
• ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ရႏိုင္ေသာ Progestin-only ေဆးမ်ား = ECee2, Pill 72
• ထိုင္းႏိုင္ငံတြင္ရႏိုင္ေသာ Progestin-only ေဆး = Postinor (Thailand), Madonna (Thailand)
• စကၤာပူမွာရႏိုင္ေသာ Progestin-only ေဆးမ်ား= Postinor-2®, Estinor®, Norlevo®
• စကၤာပူမွာရႏိုင္ေသာ Contraceptive Patch ကိုယ္ဝန္တား ကပ္ခြါေဆး = Ortho Evra® (6 mg Norelgestromin and 600 micrograms Ethinyl estradiol transdermal patch) ရာသီစဆင္းတဲ့ရက္ကေန ကပ္ထားပါ။ ပဌမ ၃ ပါတ္မွာ တပါတ္ တကပ္၊ ေနာက္ဆံုး၁ ပါတ္ ကပ္စရာ မလိုပါ။

၈၉% ထိေရာက္တယ္။ RU486, Mifestone, or Mifeprex တို႔လို သားပ်က္ေစတဲ့ေဆး မဟုတ္ဘဲ သေႏၶ မတည္ေအာင္သာ လုပ္ေပးျခင္း ျဖစ္တယ္။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြက ပ်ိဳ႔ျခင္း၊ အန္ျခင္း၊ ရင္သားတင္းျခင္း။ ေနမေကာင္း ျဖစ္ျခင္း၊ ေမာပန္းျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ ရင္သား တင္းျခင္း၊ ဗိုက္ေအာင့္ျခင္း။ လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါေတြကို အကာအကြယ္ မေပးႏိုင္ပါ။ ဆက္ျပီး ကာကြယ္လိုရင္ အေရးေပၚ ေဆးအျပင္ တျခားနည္းေတြကိုပါ သံုးဘို႔လိုတယ္။

၂။ Combined oral contraceptive pills (COCs) ပံုမွန္ အမ်ားသံုး တေန႔တလံုးေသာက္ ေဟာ္မုန္း ၂ မ်ိဳးတြဲပါေဆးမ်ား
• Preven (Ethinyl estradiol and Levonorgestrel) လိင္ဆက္ဆံျပီးေနာက္ ၃ ရက္အတြင္း၊ ၂ လံုး ခ်က္ခ်င္း ေသာက္ပါ။ ၁၂ နာရီ ျခာျပီး ေနာက္ထပ္ ၂ ျပား ေသာက္ပါ။
• Ovral = Lo Ovral (Ethinyl estradiol and Norgestrel) လိင္ဆက္ဆံျပီးေနာက္ ၅ ရက္အတြင္း၊ ၂ လံုး ခ်က္ခ်င္း ေသာက္ပါ။ ၁၂ နာရီ ျခာျပီး ေနာက္ထပ္ ၂ လံုး ထပ္ေသာက္ပါ။
• Cryselle (Ethinyl estradiol and Norgestrel), Levlen (Ethinyl estradiol and Levonorgestrel), Lo-Ovral (Ethinyl estradiol and Norgestrel), Marvelon 28 (Desogestrel 0.15 mg and Ethinyl estradiol 0.03 mg), Nordette (Ethinyl estradiol and Norgestrel), Low – Ogestrel (Ethinyl estradiol and Norgestrel), Levora (Ethinyl estradiol and Levonorgestrel), Seasonale (Ethinyl estradiol and Levonorgestrel), Tri-Leven (Ethinyl estradiol and Levonorgestrel), Trivora, or Tri Phasil (Ethinyl estradiol and Levonorgestrel) လိင္ဆက္ဆံျပီးေနာက္ ၅ ရက္အတြင္း၊ ၄ လံုး ခ်က္ခ်င္း ေသာက္ပါ။ ၁၂ နာရီျခာျပီး ေနာက္ထပ္ ၄ လံုး ထပ္ေသာက္ပါ။
• Alesse (Ethinyl estradiol and Levonorgestrel) လိင္ဆက္ဆံျပီးေနာက္ ၅ ရက္အတြင္း၊ ၅ လံုး ခ်က္ခ်င္းေသာက္ပါ။ ၁၂ နာရီ ျခာျပီး ေနာက္ထပ္ ၅ လံုး ေသာက္ပါ။

၃။ Copper T 380-A IUD သားအိမ္ထဲ ပစၥည္းထည့္နည္း
လိင္ဆက္ဆံျပီး ၅-၈ ရက္အတြင္း သံုးႏိုင္တယ္။ ၉၉% စိတ္ခ်ရတယ္။ တာရွည္ (၃-၅ ႏွစ္) ကာကြယ္နည္းလဲ ျဖစ္တယ္။

၄။ ရက္ေရွာင္နည္း Standard Days method သို႔မဟုတ္ Calendar method ျပကၡဒိန္နည္း
ရက္ေရွာင္နည္းဟာ အကုန္အက် အနည္းဆံုးျဖစ္တယ္။ မေတာ္တဆ ကိုယ္ဝန္ ရနိုင္ႏွုန္းလဲ ျမင့္တယ္။ လိင္ဆက္ဆံမႈုနဲ႔ ဆႏၶျပည့္ဝမႈုကို အေႏွာက္အယွက္ မျဖစ္ေစသလို၊ ေဘးထြက္-ဆိုးကိ်ဳးလည္း မရွိပါ။ ရာသီ စလာတဲ့ ရက္ကေန တြက္ရင္ လလယ္ရက္ ျဖစ္တဲ့ ၁၄-၁၅ ရက္မွာ မ-မ်ိဳးဥအိမ္ကေန မ်ိဳးဥထြက္တယ္။ မ-မ်ိဳးဥႏွင့္ က်ားသုတ္ပိုးတို႔ ေတြ႔ဆံု-ေပါင္းစပ္ျပီး၊ သားအိမ္ထဲမွာ တြယ္ကပ္ႏိုင္မွသာ ကိုယ္ဝန္ရေစတယ္။ ရာသီစလာၿပီး (၇) ရက္အတြင္းနဲ ့ ရာသီ မလာခင္ (၇) ရက္ အလို ရက္မ်ားဟာ ကိုယ္ဝန္ မရွိႏိုင္တဲ့ ရက္ေတြ ျဖစ္ၾကတယ္လို႔ ေျပာတာ အၾကမ္းဖ်င္း ေျပာတာပါ။

The Institute for Reproductive Health သုေတသနအရ တိတိက်က် ေျပာရရင္ -
• ၃ဝ% ေသာ အမ်ိဳးသမီးေတြက အဲဒီ လလယ္ရက္ အတိအက်မွာ မ်ိဳးဥ ထြက္တယ္။
• ၆ဝ% က လလယ္ရက္ထက္ ၁ ရက္ေစာထြက္တယ္။
• အားလံုးကို ျခံဳလိုက္ရင္ ၇၈%က လလယ္ရက္ထက္ ၂ ရက္ေစာထြက္တယ္။
• ၈ ရက္ေျမာက္ေန႔ကေန ၁၉ ရက္အတြင္းဟာ ကိုယ္ဝန္ အရႏိုင္ဆံုး ရက္ေတြ ျဖစ္တယ္။
• ၈ ရက္ေျမာက္ကေန ၁၉ ရက္ေျမာက္အတြင္း “မဆက္ဆံသူ” ေတြထဲက ၄႕၇% ကိုယ္ဝန္ရၾကတယ္။
• ၈ ရက္ေျမာက္ကေန ၁၉ ရက္ေျမာက္အတြင္း “ဆက္ဆံသူ” ေတြထဲက (ကြန္ဒြမ္) နည္း သုတ္ရည္ကို အျပင္ထုတ္နည္း သံုးသူေတြမွာ ၅႕၆% ကိုယ္ဝန္ ရၾကတယ္။
• ၈ ရက္ေျမာက္ကေန ၁၉ ရက္ေျမာက္အတြင္း ဘာအကာအကြယ္မွ မသံုးသူေတြထဲက ၁၁႕၉% ကုိယ္ဝန္ ရၾကတယ္။
• မ်ိဳးဥထြက္ရက္အတိမွာ ဆက္ဆံသူေတြ ၈-၁ဝ% ကိုယ္ဝန္ရၾကတယ္။
• မ်ိဳးဥမထြက္ခင္ ၅ ရက္ အလိုမွာ ဆက္ဆံသူေတြ ၄% ကိုယ္ဝန္ရၾကတယ္။
• မ်ိဳးဥမထြက္ခင္ ၄ ရက္အလိုမွာ ဆက္ဆံသူေတြ ၁၅% ကိုယ္ဝန္ရၾကတယ္။
• မ်ိဳးဥမထြက္ခင္ ၂ ရက္အလိုမွာ ဆက္ဆံသူေတြ ၂၅-၂၈% ကိုယ္ဝန္ရၾကတယ္။

၅။ သုတ္ရည္ ျပင္ပစြန္႔ထုတ္နည္း Withdrawal
ေယာက္်ားက ဆႏၵျပည့္ဝခါနီးမွာ က်ား-အဂၤါကို အမ်ိဳးသမီးရဲ႕ မိန္းမကိုယ္အတြင္းကေန ထုတ္ျပီး၊ သုတ္ရည္ကို အျပင္မွာ ထြက္ေအာင္ လုပ္ရတယ္။ ဒါေပမဲ့ အခ်ိန္ၾကာေစခ်င္လို႔ စိတ္ကို ထိန္းထားႏိုင္အံုးေတာ့ သုတ္ေကာင္ Sparm နဲနဲျဖစ္ျဖစ္ အထဲမွာ ထြက္သြားတတ္တယ္။ ဒီနည္းေၾကာင့္ ၁၅-၂၈% ကိုယ္ဝန္ရႏိုင္တယ္။ Sparm 2.5 ml မွာ သုတ္ေကာင္ေရ သန္း ၅ဝ ပါေနတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ က်ားသုတ္ပိုးသတ္ေဆး Spermicide နဲ႔ တြဲသံုးရင္ ပိုထိေရာက္တယ္။

ရာသီမလာခင္ ၇ ရက္ကေန လာျပီး ၇ ရက္အတြင္းမွာ ဆက္ဆံရင္ သီအိုရီအရ ကိုယ္ဝန္ မရနိုင္ပါ။

ကိုယ္ဝန္တားေဆး သံုးျပီးတဲ့ေနာက္ ကေလးယူခ်င္ရင္ ရႏိုင္ပါတယ္။ ေဆးေတြက ၁ လအတြက္ေဆးနဲ႔ ၃ လအတြက္ ေဆးေတြသာ ျဖစ္တယ္။ ေဆးသံုးတာကို ရပ္လိုက္တာနဲ႔ ကိုယ္ဝန္မေဆာင္ေအာင္ လုပ္ႏိုင္စြမ္း မရွိေတာ့ပါ။

ဒါေပမဲ့ တခ်ိဳ႕အမ်ိဳးသမီးေတြက ေဆးရပ္လိုက္တာနဲ႔ ေနာက္လကစျပီး ကုိယ္ဝန္ေဆာင္တယ္။ တခ်ိဳ႕က အခ်ိန္ကာလ တခုကို ေစာင့္ရတယ္။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ တေယာက္နဲ႔တေယာက္က သူ႔သဘာဝအတိုင္း ေဟာ္မုန္းအေျခအေန ျပန္ေရာက္ေအာင္ အခ်ိန္ယူတာခ်င္း မတူၾကလို႔ပါ။ တခ်ိဳ႕ဆိုရင္ ၁ လ မဟုတ္ဘဲ ၁ ႏွစ္အထိ အခ်ိန္ယူတာလဲရွိတယ္။

ေကာင္းတာက အမ်ိဳးသမီးဟာ ေဆးမကူဘဲ သဘာဝအတိုင္း ရာသီ ၂ လ၊ ၃ လ ျပန္ဆင္းျပီဆိုမွ ကေလးယူတာ ပိုေကာင္းတယ္။ ဒီၾကားကာလမွာ (ကြန္ဒြမ္) နည္းစတာကို သံုးရမယ္။ ေဟာ္မုန္းအပိုေတြ မရွိေတာ့ဘဲ၊ ေနာက္ကိုယ္ဝန္မွာ ဘာမွ သက္ေရာက္မႈ မရွိေစေတာ့ဘူး။

ေဟာ္မုန္းပါတဲ့ ကိုယ္ဝန္တားေဆးေတြ မသံုးေတာ့တာေတာင္ ကုိယ္ဝန္မရႏိုင္ေသးတာကေတာ့ ရပ္လိုက္ေပမဲ့ အမ်ိဳးသမီးရဲ႕ ကုိယ္ထဲမွာ အခိုက္အတန္႔အားျဖင့္ သက္ေရာက္မႈ ဆက္ရွိေနႏိုင္ေသးလို႔ ျဖစ္ရတာပါ။ ေဟာ္မုန္း ၂ မ်ိဳးတြဲ စားေဆးသံုးသူဆိုရင္ အမ်ားအားျဖင့္ ၂လ၊ ၃ လ ေနာက္မွ ကုိယ္ဝန္ ျပန္ရႏိုင္တယ္။ Depo-Provera ထိုးေဆး ဆိုရင္ ၆ လ၊ ၁ ႏွစ္ၾကာမွ ကုိယ္ဝန္ ျပန္ေဆာင္တတ္တယ္။ ဒီၾကားကာလမွာ ေသြးမဆင္းဘဲေနတာလဲ ရွိႏိုင္ေသးတယ္။

ျမန္မာျပည္မွာ ဝယ္ရတယ္လို႔သိရတဲ့ Postinor ဆိုတာက Postinor-2, Postinor Duo နာမယ္ေတြနဲ႔ တခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံေတြမွာ ရွိတယ္။ ေဆးတကပ္မွာ ၂ လံုးပါတယ္။ ဒီေဆးမ်ိဳးထဲမွာ 1.5 mg levonorgestrel ပါတယ္။ ဆက္ဆံအျပီး ၃-၅ ရက္ အတြင္း ေသာက္ရမယ္။ Postinor 1, Postinor2 Unidosis နာမယ္နဲ႔ ဆိုတာက ေဆး ၁ လုံးထဲသာပါတယ္။ ေဆးပါတာကေတာ့ 1.5 mg of levonorgestrel အတူတူဘဲ။ Postcoital high-dose progestin-only oral contraceptive pills လို႔ေဆးစာနဲ႔ ေခၚပါတယ္။ ေဆးညႊန္ကို တိတိက်က် လိုက္ဘို႔ လိုတယ္။ ဆက္ဆံတဲ့အၾကိမ္ နည္းသူေတြသာသံုးသင့္တယ္။ ဒီေဆးကို ပံုမွန္သေဘာ သံုးသူေတြမွာ တႏွစ္အတြင္း ကိုယ္ဝန္ ရႏိုင္မွာ ၂ဝ % ရွိတယ္။ Yuzpe regimen ကို အဲလိုသံုးရင္ တႏွစ္မွာ ၄ဝ% ကိုယ္ဝန္ရႏိုင္တယ္။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ အေရးေပၚသာ ေကာင္းတာမို႔ ျဖစ္တယ္။

Dr. တင့္ေဆြ
၁၉-၄-၂ဝ၁ဝ
၂၅-၁-၂ဝ၁၁

Unwanted-72 အိႏၵိယမွာ တီဗြီကေန ေၾကာ္ညာေနတဲ့ အေရးေပၚ ကိုယ္ဝန္တားေဆး

1. UNWANTED-72 ဆိုတာ ဘာေဆးလဲ။
မလိုခ်င္တဲ့ ကိုယ္ဝန္အတြက္ အေရးေပၚစားေဆးျဖစ္တယ္။

2. ဘယ္အေျခအေနမ်ိဳးေတြမွာ သံုးႏိုင္သလဲ။
• ၾကိဳတင္ကာကြယ္မႈမ်ား မထိေရာက္တဲ့အခါ။
• သားအိမ္ထဲထည့္ထားသည့္ ပစၥည္း IUD ထြက္က်သြားတဲ့အခါ။
• (ကြန္ဒြမ္)မသံုးမိတဲ့အခါ၊ (ကြန္ဒြမ္) ေပါက္ျပဲသြားတဲ့အခါ။
• အလိုမတူဘဲ ျပဳက်င့္ခံရတဲ့အခါ။

3. မည္သို႔ မည္သည့္အခါ သံုးမလဲ။
UNWANTED-72 Tablet ကို ဆက္ဆံအျပီး ၇၂ နာရီအတြင္းသံုးပါ။ ျမန္ေလထိေရာက္ေလျဖစ္သည္။

4. ဘယ္လိုသက္ေရာက္သလဲ။
• လစဥ္မ်ိဴးဥ မထြက္မီေသာက္ရင္ မ်ိဳးဥအိမ္မွ မ်ိဳးထြက္မလာႏိုင္။
• လစဥ္မ်ိဴးဥမထြက္ျပီးခ်ိန္ ေသာက္ရင္ က်ားမ်ိဳးဥ(သုတ္ပိုး) နဲ႔ မေပါင္းစပ္ေစႏိုင္။
• က်ားမ်ိဳးဥ (သုတ္ပိုး) နဲ႔ မေပါင္းစပ္ျပီးခ်ိန္ေသာက္ရင္ သားအိမ္မွာလာေရာက္မတြယ္ေစႏိုင္။

5. UNWANTED-72 ေဆးရဲ႕ မေကာင္းက်ိဳးမ်ား
• ရာသီဆင္းျခင္း ပံုမမွန္ျဖစ္တတ္သည္။
• ပ်ိဳ႕-အန္ခ်င္မည္၊ ေခါင္းကိုက္-ေခါင္းမူးႏိုင္၊ ရင္သားတင္းေစႏိုင္သည္။
• စိတ္မူေျပာင္းျခင္း။

6. ဒီေဆးကို ပံုမွန္ကုိယ္ဝန္မရွိေစရန္ သံုးႏိုင္သလား။
မသံုးသင့္ပါ။

7. ၁ ခါမကသံုးႏိုင္သည္။ အေရးေပၚမွသာ သံုးသင့္သည္။

8. အန္ရင္ ဘယ္လိုလုပ္ရမလဲ။
ဆရာဝန္ကို တိုင္ပင္ပါ။

9. တျခားေဆးေတြနဲ႔ ျပႆနာရွိသေလား။
တီဘီေဆး၊ အတက္ေပ်ာက္ေဆး၊ ေပြးေဆး၊ မွိဳေဆး တို႔ႏွင့္ ေရာျပီးမေသာက္သင့္ပါ။

10. ႏို႔တိုက္မိခင္မ်ား သံုးႏိုင္သလား။
သံုးႏိုင္သည္။

11. STDs လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါမ်ားကို ကာကြယ္ႏိုင္သလား။
STDs ေတြကို မကာကြယ္ႏိုင္ပါ။

12. လစဥ္ရာသီကို သက္ေရာက္သလား၊
သက္ေရာက္ႏိုင္သည္။ ေစာလာႏိုင္သလို ေနာက္လည္းက်ႏိုင္သည္။

13. ကိုယ္ဝန္ရွိေနျပီဟု ယူဆပါက ဒီေဆးကို သံုးႏိုင္သလား။
မသံုးႏိုင္ပါ။