ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမ( ၁၈၈၀ - ၁၉၃၉ )

ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရးလမ္းျပ မီးရႈးတန္ေဆာင္ ၊ အာရွတုိက္၏ ထြန္းသစ္ၾကယ္ အရွင္္ဦးဥတၱမကုိ ရခုိင္ျပည္ နယ္ စစ္ေတြၿမိဳ႕၊ရူပရပ္၊ ေခ်ာင္းနားတန္းတြင္ဖခင္ဦးျမသာဦး၊မိခင္ ေဒၚေအာင္ေက်ာ့ျဖဴတုိ႔မွ(၁၈၈၀) ျပည့္ႏွစ္ ဒီဇင္ဘာ(၂၈)ရက္တြင္ ေမြးဖြားခဲ့ေသာ သားႀကီးျဖစ္သည္။ ငယ္မည္မွာ ေပၚထြန္းေအာင္ ျဖစ္သည္။

ဦးဥတၱမတြင္ ညီေက်ာ္ထြန္းေအာင္(ကုိရင္ႀကီးအရွင္္အရိယ)ႏွင့္ ညီမ မအိမ္စုိးတုိ႔ ႏွစ္ဦးရွိသည္။ ရွင္္ဥတၱမ (ေပၚထြန္းေအာင္)ႏွင့္ ညီျဖစ္သူ ေက်ာ္ထြန္းေအာင္တုိ႔ကုိ မိဘမ်ားက ကၽြန္ပညာအဂၤလိပ္စာကုိ သင္ၾကား မ ေပးလုိေသာ္လည္း တုိင္းရင္းသားဘာသာေက်ာင္းတြင္ ပညာသင္ေပးခဲ့ရာ ဦးဥတၱမ ( ေပၚထြန္းေအာင္) သည္ ဆဌမတန္းအထိ သင္ၾကားခဲ့သည္။ မိခင္က ေက်ာင္းမွ ႏုတ္ထားသည့္တုိင္ေအာင္ ေပၚထြန္းေအာင္ က ႏုိင္ငံရပ္ျခားကုိ သြားေရာက္ ပညာသင္ရန္ မေလ်ွာ့ေသာလု႔ံလျဖင့္ အမ်ဳိးမ်ဳိးႀကဳိးစားသည္။ အသက္ (၁၃)ႏွစ္ အရြယ္တြင္ စစ္ေတြၿမဳိ႕၌ ပရိယတၱိသင္ၾကားရာတြင္ အေက်ာ္တေစာရွိေသာ ေရႊေစတီေက်ာင္း ဆရာေတာ္ ဘုရားထံ ဗုဒၶ၏ အေျခခံစာေပမ်ားကုိ ေလ့လာသင္ယူသည္။

(၁၅) ႏွစ္အရြယ္တြင္ ေပၚထြန္းေအာင္ႏွင့္ ညီငယ္ေက်ာ္ထြန္းေအာင္ ရွင္သာမေဏအျဖစ္ သကၤန္းစည္းၾက သည္။ ရွင္ဥတၱမႏွင့္ ရွင္အရိယဟူေသာ ဘြဲ႕နာမမ်ားရရွိခံယူ ၾကသည္။ထုိ႔ေနာက္ အရွင္္ဦးဥတၱမ ရဟန္း ၀တ္ ျဖင့္ ရန္ကုန္၊ မအူပင္၊ ပဲခူး၊ ေတာင္ငူ ၊ မႏၱေလးႏွင့္ ပခုကၠဴၿမဳိ႕ မ်ားတြင္ လွည့္လည္ေနထုိင္ ပညာသင္ ယူခဲ့ သည္။ ဗုဒၶစာေပ က်မ္းဂန္မ်ားကုိလည္း အပတ္တကုတ္ ေလ့လာ ႀကဳိးပမး္ ဆည္းပူးခဲ့သည္။ ေတာင္ငူ ၿမဳိ႕ တြင္ရွိစဥ္ ရွင္သာမေဏစာျပန္ပြဲတစ္ခုကုိ ၀င္ေရာက္ေျဖဆုိရာ ပထမရသည္။

ေတာင္ငူၿမဳိ႕မွ ရွမ္းမႀကီးတစ္ဦးက သားအျဖစ္ ေမြးစားလုိေၾကာင္းေျပာ၍ ေမြးစားလုိလွ်င္ ကာလကတၱားကုိ ပညာသင္လႊတ္မလားဟု ေတာင္းဆုိရာ ထုိအမ်ဳိးသမီးႀကီး၏ အေထာက္အပံ့ျဖင့္ လူ၀တ္လဲကာ အသက္ (၁၇) ႏွစ္အရြယ္တြင္ ကာလကတၱား၌ အဂၤလိပ္စာႏွင့္ ေခတ္ပညာမ်ားကုိ သင္ယူၿပီး (၁၀)တန္း စာေမးပြဲကုိ အလြတ္ပညာသင္ အျဖစ္ေျဖဆုိ ေအာင္ျမင္ခဲ့သည္။ ထုိႏွစ္မွာပင္ ကာလကတၱားမွျပန္လာၿပီး ရွင္၀တ္ျဖင့္ ဗုဒၶ ဘာသာ စာေပက်မ္းဂန္မ်ားကုိ သင္ယူသည္။ ထုိစဥ္ ဘုံေဘဘားမားကုမၸဏီ ကုိယ္စားလွယ္ ဦးထြန္းေအာင္ ေက်ာ္က ရဟန္းဒါယကာျပဳ၍ အသက္(၂၀)အရြယ္တြင္ ရဟန္းအျဖစ္ခံယူသည္။

အရွင္ဥတၱမသည္ ရဟန္းအျဖစ္ခံယူၿပီးေနာက္ ရန္ကုန္သုိ႔ ဆင္းလာၿပီး အိႏၵိယႏိုင္ငံ ကာလကတၱား သုိ႔ ျပန္ သြားေလသည္။ ထုိအခ်ိန္တြင္ အိႏၵိယတြင္ လြတ္လပ္ေရး အတြက္ႏုိးၾကားထၾကြလ်က္ရွိသည္။ ၁၉၀၄-ခုႏွစ္ တြင္ အိႏၵိယဘုရင္ခံခ်ဳပ္က ဘဂၤလားနယ္ကုိ အေရွ႕ႏွင့္ အေနာက္ႏွစ္ပုိင္းခဲြျခားလုိက္ရာ ေဒါက္တာ ရာဘင္ ျဒာနတ္တဂုိးႏွင့္ စီအာဒတ္စ္ဆိုေသာ ပညာရွိ ပုဂၢဳိလ္ႀကီးႏွစ္ဦးက ဦးေဆာင္ကန္႔ကြက္ရာမွ ဆူပူ ကန္႔ ကြက္မွဳ မ်ား အႀကီးအက်ယ္ ျဖစ္ပြားက်ယ္ျပန္႔လာသည္။ ထုိပုဂၢဳိလ္မ်ားႏွင့္ တြဲမိေသာ ဦးဥတၱမ ဆရာေတာ္ သည္ အိႏၵိယႏုိင္ငံေရးႏွင့္ အကၽြမ္းတ၀င္ ျဖစ္လာၿပီး ျမန္မာျပည္လြတ္ေျမာက္ေရးအတြက္ စိတ္၀င္စား တက္ ၾကြ လာခဲ့သည္။

အုိင္စီအက္စ္(I.C.S) ရာထူးမွွ ႏုတ္ထြက္ၿပီး အမ်ဳိးသားေကာလိပ္ကုိ တည္ေထာင္ေသာ ဗင္ႏုိဂုိ႔ရွ္၏ ေကာ လိပ္တြင္ အရွင္ဥတၱမက ပါဠိႏွင့္ ဗုဒၶ ဘာသာစာေပတုိ႔ကုိ ကူညီပုိ႔ခ် ေပးေလသည္။တဖက္တြင္လည္း သကၠ တစေသာ ေရွးေဟာင္းဟိႏၵဴစာေပက်မ္းမ်ားကုိ သင္ယူဆည္းပူးသည္။ ထုိအခ်ိန္မွာ ျမန္မာျပည္တြင္ လည္း ႏုိင္ငံေရးကုိတက္ၾကြစြာ လႈပ္ရွားေဆာင္ရြက္ျခင္း မျပဳၾကေသးေသာ္လည္း ဗုဒၶဘာသာ ကလ်ာဏယု၀ အသင္း (Y.M.B.A=young men’s buddhists associations)ကုိ တကၠသုိလ္ ပညာတတ္ မ်ားျဖစ္ေသာ ဦးဘေဖ (ဘႀကီးဘေဖ) ၊ ဦးေမာင္ႀကီး(အမ္ေအ) ၊ ဦးစိန္လွေအာင္တိုိ႔က စတင္ဖြဲ႔စည္းထူေထာင္ၿပီး အမ်ဳိး ဘာသာ၊ သာသနာ၊ ပညာဟူေသာ ေဆာင္ပုဒ္ျဖင့္ စတင္လႈပ္ရွားလာၾကသည္။

အရွင္ဥတၱမကုိယ္ေတာ္တုိင္အိႏၵိယမွ ျပန္ေရာက္လာၿပီး ၀ုိင္အမ္ဘီေအလႈပ္ရွားမႈကုိ တက္ၾကြစြာ ဦးေဆာင္ ခဲ့သည္။ ၁၉၀၇-ခုႏွစ္ ၊ ဇန္န၀ါရီလ-၁ရက္တြင္ ဂ်ပန္ႏုိင္ငံသုိ႔ ထြက္ခြာသြားသည္။ဂ်ပန္ႏုိင္ငံတြင္ အေနာက္ ဟြန္ဂြန္ဂ်ီ ဘုရားေက်ာင္းအႀကီးအမွဴး(Abbot of Western Hongonji Temple) မင္းသားႀကီး ကုိဇင္အုိ တာရီႏွင့္အတူ ေနၿပီး ကစ္စတုိၿမိဳ႕ရွိ နိရွိဟြန္မြန္ဂ်ီ အမည္ရိွ ဗုဒၶဘာသာတကၠသုိလ္တြင္ ပါဠိပါေမာကၡ အျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ထုိစဥ္ ဂ်ပန္စာ၊ စကား ၊ အယူ၀ါဒ ၊ ဓေလ့ထုံးစံတုိ႔ကုိ ကုိယ္တုိင္သင္ယူၿပီး တစ္ႏွစ္အ ၾကာစာေမးပြဲ ေျဖဆုိေအာင္ျမင္သည္။

ဆရာေတာ္သည္ ျမန္မာစာေပက်မ္းဂန္တို႔အျပင္ ပါဠိ ၊ ဘဂၤါလီ ၊ နာဂရီ ၊ သကၠဋ၊ အဂၤလိပ္၊ တိဘက္ ၊ ဂ်ပန္ ၊ ျပင္သစ္ ဘာသာစကားကုိးမ်ဳိးကုိ တတ္ေျမာက္သည္။ ဆရာေတာ္အရွင္ဦးဥတၱမသည္ ဂ်ပန္ျပည္တြင္ ေန ထုိင္စဥ္ ဂ်ပန္ျပည္သုိ႔ လာေရာက္ တိမ္းေရွာင္ေနသူ ေဒါက္တာဆြန္ယက္ဆင္ႏွင့္ အႀကိမ္ႀကိမ္ေတြ႕ဆုံ ၿပီး ျပည္တြင္းႏွင့္ ႏုိင္ငံတကာ ႏုိင္ငံေရးကိစၥမ်ားကုိ ညွိႏုိင္းေဆြးေႏြးခဲ့သည္။

၁၉၁၁-ခုႏွစ္ ၊ ဂ်ပန္မွ ပထမအႀကိမ္ ျပန္လာေသာအခါ ကုိရီးယားျပည္ ၊ တရုတ္ျပည္ ၊ ျပင္သစ္ပုိင္ အင္ဒုိ ခ်ဳိင္းနား(ယခု ဗီယက္နမ္ ၊ ကေမၻာဒီးယား ၊ လာအုိ သုံးႏုိင္ငံ)သုိ႔ ၀င္ေရာက္ ၿပီး ဆုိင္ဂုံၿမဳိ႕(ယခု ဟုိခ်ီမင္း ၿမဳိ႕ ေတာ္)တြင္ ျမန္မာ့နန္းတြင္းအေရးေတာ္ပုံ အေရးနိမ့္ၿပီး ျပည္ပသုိ႔ တိမ္းေရွာင္ ေနရေသာ ျမင္ကြန္း မင္းသား ႀကီၤးႏွင့္ ၄င္း၏ သားေတာ္တုိ႔၏ ဆြမ္းအလႈူကုိလက္ခံၿပီး ျမန္မာ့ႏုိင္ငံေရး အေျခ အေနမ်ား ကုိ ေဆြးေႏြးခဲ့ သည္။ ထုိမွတဆင့္ ကေမာၻဒီးယားႏွင့္ ယိုးဒယား(ထုိင္းႏုိင္ငံ)တုိ႔ုသုိ႔ ၀င္ေရာက္ ေလ့လာ ခဲ့သည္။ ထုိမွ အိႏၵိယ ႏုိင္ငံ မဒရပ္ၿမဳိ႕သုိ႔ ျပန္လာခဲ့သည္။ မဒရပ္ၿမဳိ႕မွ တဆင့္ ဘုံေဘၿမဳိ႕သုိ႔ သြားေရာက္ၿပီး ရတနာဂီရိရွိ ျမန္မာ နန္းက်ဘုရင္သီေပါမင္းႏွင့္ ေတြ႔ဆုံ ႏုိင္ရန္ စီစဥ္ခဲ့သည္။ သုိ႔ေသာ္ မေအာင္ျမင္ခဲ့ေပ။ ၁၉၁၁-ခုႏွစ္တြင္ ျမန္ မာျပည္သုိ႔ျပန္လာခဲ့သည္။

ျမန္မာျပည္သုိ႔ ျပန္ေရာက္ၿပီးေနာက္ ၀ုိင္အမ္ဘီၤေအအသင္းကုိ ဦးေဆာင္ေနေသာ ၀တ္လုံေတာ္ရ ဦးေမ ေအာင္ (ရခုိင္) ၊ ဦးအုံး(ပညာ၀န္) ၊ ဦးဘေဖတုိ႔၏ စည္းရုံးလႈပ္ရွားမူ မ်ားလည္း တျပည္လုံးတြင္ က်ယ္ျပန္႔ လ်က္ရွိသည္။ မႏၱေလးတြင္ ျမန္မာ့သတင္းစာဆရာတစ္ဦးျဖစ္ေသာ ” ျမန္မာ့တာရာ” သတင္းစာ ပုိင္ရွင္ ဦးေက်ာ္ရန္တုိ႔ႏွင့္ လက္တြဲၿပီး ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရး ႏုိးၾကားေရးမ်ားကုိ ေဟာေျပာသည့္အျပင္ ရန္ကုန္ၿမဳိ႕ တြင္ ထုတ္ေ၀ေနေသာ ”သူရိယ”သတင္းစာတြင္ လည္း အမ်ဳိး ၊ဘာသာ၊သာသနာကုိ ေစာင့့္ေရွာက္ ေရး ႏွင့္ ကၽြန္ဘ၀မွ လြတ္ေျမာက္ေရးတုိ႔ကုိ လႈံ႕ေဆာ္ ေရးသားခဲ့ သည္။

အမ်ားဆုံးေရးသား တုိက္တြန္းခ်က္မ်ားမွာ ၀ံသာႏုရကၡိတတရားမ်ားႏွင့္ ျမန္မာျပည္တြင္းျဖစ္ ပင္နီႏွင့္ ေယာ လုံခ်ည္၀တ္ဆင္ေရး ၊ ႏုိင္ငံျခား အ၀တ္အထည္မ်ား သပိိတ္ ေမွာက္ေရးျဖစ္သည္။

၁၉၁၂-ခုႏွစ္တြင္ ဂ်ပန္ျပည္သုိ႔ ဒုတိယအႀကိမ္ျပန္လည္ၾကြခ်ီသည္။ ထုိခရီးတြင္ ညီမရင္းျဖစ္သူ မအိမ္စုိးႏွင့္ လူငယ္သုံးဦးကုိ ဂ်ပန္တြင္ ပညာသင္ရန္ေခၚေဆာင္သြားခဲ့သည္။ တစ္ႏွစ္ၾကာေနထုိင္ခဲ့ၿပီးေနာက္ ျပန္လာခဲ့ သည္။ ၁၉၁၄-ခုႏွစ္တြင္ တတိယအႀကိမ္အျဖစ္ ဂ်ပန္ျပည္သုိ႔သြားေရာက္ခဲ့ျပန္သည္။

ဂ်ပန္မွအျပန္တြင္ အေမရိကန္၊ၾသစေၾတးလ်ႏွင့္ဂ်ဗားကၽြန္းမ်ား(ယခုအင္ဒုိနီးရွား)တုိ႔သုိ႔သြားေရာက္ ေလ့လာ ခဲ့ၿပီးမွ ျမန္မာျပည္သုိ႔ ျပန္လာခဲ့သည္။ ဆရာေတာ္အရွင္ဥတၱမကုိယ္ေတာ္ႀကီး သည္ ေစာေစာပုိင္း ႏွစ္မ်ားက လည္း ျပင္သစ္ႏွင့္အဂၤလန္ႏုိင္ငံတို႔သုိ႔ သြား ေရာက္ခဲ့ေသးသည္။

ရွင္ဥတၱမဂ်ပန္တြင္ရွိစဥ္ ဂ်ပန္ျပည္အတၳဳပတၱိစာအုပ္ကုိ ေရးသားခဲ့ၿပီး အျပန္တြင္ သူရိယသတင္း စာတုိက္မွ ရုိက္ႏွိပ္ထုတ္ေ၀ခဲ့ရာ အလြန္ေရာင္းအားေကာင္းခဲ့သည္။ ၁၉၁၁-ခုႏွစ္ေနာက္ပုိင္းတြင္ ကိုလုိနီ နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔ က်င္ေရး ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရးအတြက္ ထုိစဥ္က စကားအတိုင္း ဟုမ္းမ္ရႈး(Home Rule) ရရွိ ေရးအတြက္ စည္းရုံးလႈံ႕ေဆာ္ တရားမ်ားေဟာခဲ့သည္။

”အာဂါရာအနာဂါစ ၊ ဥေဘာ ၊ အေညာညနိႆတာ ၊ အရဒၵယႏၱိသဒၵမံ ၊ ေယာဂေကၼမံမႏုတၱရံ”ဟူေသာ ဗုဒၶ  ျမတ္စြာဘုရား၏ ပါဠိေတာ္လာႏွင့္အညီ ဘုန္းႀကီးရဟန္းတုိ႔အား ႏုိင္ငံေရးကုိေျခစုံပစ္လ်က္ ၀င္ေအာင္ လွံဳ႕ ေဆာ္ခဲ့သည္။ ရဟန္းရွင္လူတုိ႔ကုိ ထုိသုိ႔စည္းရုံးခဲ့ၿပီး ၁၉၂၀-ခုႏွစ္တြင္ ထုိစဥ္က ျမန္မာျပည္ ဘုရင္ခံ ဆာရယ္ ဂ်ီနယ္ကရက္ေဒါက္ ျမန္မာျပည္မွ ထြက္သြားလုိက္ပါဟူေသာ စာတစ္ေစာင္ကုိ ေရး သားေပးပုိ႔ လုိက္ သည္။ ထုိစာကို သူရိယသတင္းစာက ေဖာ္ျပလုိက္ရာ အထူးအေရးပါေသာလႈံ႔ေဆာ္ ခ်က္ ျဖစ္သည္။ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမသည္ ႏုိင္ငံေရးတရားမ်ားကုိ ၿမဳိ႕ႀကီး ၊ ၿမဳိ႕နယ္မ်ား တြင္သာမက ေက်း လက္ေတာရြာ မ်ား တုိင္ေအာင္ ေဟာေျပာခဲ့သည္။

၁၉၂၁-ခုႏွစ္တြင္ ေဒးဒရဲျမဳိ႕နယ္၊ ဆူးကလပ္ႏွင့္ တမာတေကာေက်းရြာတုိ႔တြင္ဦးဥတၱမေဟာေျပာခဲ့ေသာႏုိင္ ငံေရးတရားမ်ားသည္ ဥပေဒကုိ ခ်ဳိးေဖာက္ သည္ဟုဆုိကာ အိႏၵိယရာဇသတ္ႀကီး ပုဒ္မ-၁၂၄(က)ႏွင့္ ၁၅၃(က) တုိ႔ျဖင့္ ဖမ္းဆီးၿပီး မအူပင္ခရုိင္တရားရုံးတြင္ အမႈစစ္ၿပီး ေထာင္ဒဏ္(၁)ႏွစ္ႏွင့္ (၈)လအလုပ္ မဲ့ ေထာင္ဒဏ္ ခ်မွတ္ျခင္းခံရသည္။ တစ္ျပည္လုံးရွိ ရဟန္းသံဃာေတာ္မ်ား စုစည္းၿပီး ဦးဥတၱမကဲ့သုိ႔ တုိင္း ျပည္ႏွင့္ လူမ်ဳိးအက်ဳိး ထမ္းေဆာင္ရန္အတြက္ သံဃာ့သမဂၢီအဖြဲ႔မ်ားကုိ ဖြဲ႔စည္းထူေထာင္လာၾကသည္။

အမ်ဳိးသမီးမ်ား၏ ကုမၼာရီ အဖြဲ႔မ်ားလည္းေပၚလာခဲ့သည္။ အရွင္ဦးဥတၱမသည္ ႏုိင္ငံေရးကုိ ေဆာင္ရြက္ေန စဥ္ကာလအတြင္း အိႏၵိယႏွင့္ ျမန္မာျပည္ကုိ ကူးခ်ီ သြားခ်ီလုပ္ေနခဲ့သည္။ ၁၉၂၀-ခုႏွစ္ ပထမတကၠသုိလ္ သပိတ္ႀကီးဆင္ႏႊဲခ်ိန္တြင္ ကာလကတၱားကုိ ေရာက္ေနခဲ့သည္။ ရန္ကုန္တြင္ တကၠသုိလ္ေက်ာင္းသားမ်ား သပိတ္တုိက္ပြဲဆင္ႏႊဲေၾကာင္း ေၾကးနန္းစာရေသာအခါ မ်ားစြာေၾကနပ္၀မ္းသာျဖစ္ၿပီး ရန္ကုန္သုိ႔ ခ်က္ ခ်င္း ျပန္လာကာ ၀ုိင္အမ္ဘီေအေခါင္းေဆာင္မ်ားႏွင့္ တုိင္ပင္၍ သပိိတ္ တုိက္ပြဲကုိ အားေပးကူညီၿပီး သခင္ ပညာေရးအတြက္ အမ်ဳိးသားေက်ာင္းမ်ားထူေထာင္ေရးကုိ စည္းရုံးသည္။ အမ်ဳိးသားေက်ာင္းမ်ား ေပၚေပါက္ လာခဲ့သည္။

၁၉၂၀-ခုႏွစ္တြင္ တျပည္လုံးရွိ ၀ုိင္အမ္ဘီေအအသင္းမ်ား ညီလာခံမွစၿပီး ဂ်ီစီဘီေအႏုိင္ငံေရးအသင္းခ်ဳပ္( General Council of Burmese Associations )ကုိ ဖြဲ႔စည္းထူေထာင္လုိက္သည္။ ၀တ္လုံေတာ္ရ ဦးခ်စ္လႈိင္ ကုိ ဥကၠဌအျဖစ္ တင္ေျမွာက္ခဲ့ၾကသည္။ ျပည္သူမ်ားလုံး၀လြတ္လပ္ေရး (Home Rule)ကုိ အျပင္းအ ထန္ေတာင္းဆုိလာၾကသည္။ ၁၉၂၃-ခုႏွစ္ ဇြန္လဆန္းမွစ၍ အဂၤလန္ ၊ ထုိမွတဆင့္ ျပင္သစ္ ၊ စပိန္ ၊ ဆြစ္ဇာ လန္ ၊ ဆြီဒင္ ၊ ေပၚတူဂီ ၊ ေနာ္ေ၀းစေသာ ဥေရာပတုိက္ရွိ ႏုိင္ငံမ်ားစြာကုိ လွည့္လည္ၿပီး ႏုိင္ငံေရး လႈပ္ရွားမႈ မ်ားကုိ ေလ့လာခဲ့သည္။ ထုိအခ်ိန္္ ျမန္မာျပည္တြင္ အဂၤလိပ္နယ္ခ်ဲ႕အစုိးရက ျပည္သူတုိ႔၏ အုံၾကြဆန္႔က်င္ မႈေၾကာင့္ ၀ႈိက္ေကာ္မရွင္ဖြဲ႔ၿပီး စုံစမ္းစစ္ေဆးမႈျဖစ္သည္။

Home Rule ကုိယ္ပုိင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအစား ဒုိင္အာခီေခၚ အဂၤလိပ္ဘုရင္ခံႏွင့္ ျပည္သူ႔ကုိယ္စားလွယ္မ်ား ပူးတြဲအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ကုိသာေပးၿပီး အဂၤလိပ္နယ္ခ်ဲ႕တုိ႔က တဖက္လွည့္ ႀကိဳးကုိင္အုပ္ခ်ဳပ္ျခင္းျဖစ္သည္။ ဒုိင္ အာခီႏွင့္ဟုမ္းမ္ရူးသေဘာထားကြဲျပီး ဂ်ီစီဘီေအလည္း ႏွစ္ျခမ္းကြဲေလသည္။ ဦးခ်စ္လႈိင္က ဒုိင္အာခီဆန္ွ႔ က်င္ေရး ဂ်ီစီဘီေအအသင္းခြဲ၏ ဥကၠဌအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္သည္။ ဒုိင္အာခီႏွင့္ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္သည့္ (၂၁)ဦးအဖြဲ႔ကုိ ဦးေမာင္ႀကီး(အမ္ေအ)၊ ဆာေဂ်ေအ ေမာင္ႀကီးစသူတုိ႔ ဦးေဆာင္ၿပီး ဒုိင္အာခီ အစုိးရတြင္ ပူး ေပါင္းပါ၀င္ခဲ့ၾကသည္။

၁၉၂၄-ခုႏွစ္ ရန္ကုန္ၿမဳိ႕တြင္ က်င္းပသည့္ လူထုအစည္းအေ၀းႀကီးတစ္ခုတြင္ ဦးဥတၱမသည္ အခြန္မေပးေရး လွံဳ႕ေဆာ္ခဲ့ရာ ဥပေဒကုိ က်ဴးလြန္သည္ဆုိကာ အစုိးရကုိ အၾကည္အညဳိပ်က္ေစသည့္ ပုဒ္မ-၁၂၄(က)ျဖင့္ တရားစြဲၿပီး ရန္ကုန္ခရုိင္တရားသူႀကီးက ၁၉၂၄-ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလတြင္ အလုပ္ၾကမ္းႏွင့္ ေထာင္ဒဏ္ (၃)ႏွစ္ အျပစ္ေပးလုိက္သည္။ေထာင္မွလြတ္ၿပီး ရန္ကုန္ၿမဳိ႕ဗုိလ္တေထာင္ ဘုရား၀င္းအတြင္း တရားပြဲတြင္ သကၤန္းခၽြတ္ၿပီး အတြင္းတြင္၀တ္ထားေသာ ေထာင္၀တ္စုံကုိ ျပလုိက္ရာ တရားပြဲလာ ျပည္သူတရပ္လုံး မခံမ ရပ္ႏုိင္ျဖစ္ၾကေလသည္။

၁၉၃၀-ခုႏွစ္ ေနာက္ပုိင္းတြင္ အိႏၵိယႏွင့္ ျမန္မာျပည္ကုိ ခြဲျခမ္းအုပ္ခ်ဳပ္ေရး ျပႆနာ ေပၚလာျပန္သည္။ ဦးဥတၱမက နယ္ခ်ဲ႕အဂၤလိပ္ကုိ ပူးတြဲတုိက္မွ ေအာင္ျမင္မည္ဟူေသာ သေဘာတရားျဖင့္ တြဲေရးအတြက္္ လႈံ႔ ေဆာ္ သည္။၁၉၃၂-ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလတြင္ တြဲေရး ၊ ခြဲေရးကုိ လူထုဆႏၵမဲေကာက္ယူရာ တြဲေရး ဘက္မွ မဲ (၅)သိန္းေက်ာ္ပုိ၍ အျပတ္အသတ္ႏုိင္ေသာ္လည္း အမတ္မ်ားအစည္းအေ၀းတြင္ ခြဲေရးျဖစ္သြားၿပီး အိႏၵိ ယ ႏွင့္ခြဲေရးျဖစ္သြားသည္။

ထုိသုိ႔ျဖင့္ ၁၉၅၃-ခုႏွစ္ ျမန္မာႏုိင္ငံဥပေဒျဖင့္ (၉၁)ဌာန အုပ္ခ်ဳပ္ေရးျဖစ္လာသည္။ ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမ သည္ အိႏၵိယေခါင္းေဆာင္ၿကီး မဟတၱမဂႏၵီ၏ နည္းလမ္းအတုိင္း မပူးေပါင္းေရး မူ၀ါဒ (Non-Co.opration) (ထုိစဥ္က နန္းကုိေအာ္ပေရးရွင္း ဟုပင္သုံးသည္။) ႏွင့္ အၾကမ္းမဖက္ေရး (Non Violence)ကုိ လုိက္နာ က်င့္သုံးခဲ့သည္။ ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမ အိႏၵိယ၏ ဟိႏၵဴမဟာဆဗၺအသင္းႀကီး၏ ဥကၠဌအျဖစ္ ယွဥ္ၿပဳိင္ အေရြး ခံရသည္။ ကြန္ဂရက္ပါတီတြင္လည္း ဦးေဆာင္ခဲ့သည္။

အရွင္ဦးဥတၱမကုိ အိႏၵိယတစ္ျပည္လုံး၏ ေခါင္းေဆာင္ႀကီး အျဖစ္အသိအမွတ္ျပဳျခင္း ျဖစ္သည္။ မဟတၱမ ဂႏၵီႀကီး၏ စၾကာျဂဟ အဖြဲ႔ (SaKaGraHa)ႏွင့္ နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က်င္ ေရးအဖြဲ႔၏ သရာဇပါတီ (Swaraj Party)တုိ႔ တြင္လည္း ပါ၀င္ဦးေဆာင္လႈပ္ရွားခဲ့သည္။ ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမသည္ ျမန္မာ့ႏုိင္ငံေရး၏ ဦးေဆာင္လမ္းျပ ၾကယ္ျဖစ္ျပီး ဦးေဆာင္ခဲ့ေသာ္လည္း ဒုိင္အာခီ လက္ခံလုိက္ၾကၿပီး ရာထူးယူကာ အမ်ဳိးသားႏိုင္ငံေရး ဦးတည္ ခ်က္ ေမွးမွိန္ခဲ့ရသည္။ ထုိ႔ေနာက္(၉၁)ဌာနအုပ္ခ်ဳပ္ေရး ျဖစ္လာေသာအခါ ဆရာေတာ္၏ တပည့္မ်ား ငါးေထာင္စားရာထူးကို လက္ခံၿပီး ဆရာေတာ္ကုိ ပစ္ပယ္လာၾကၿပီး နယ္ခ်ဲ႕အလုိေတာ္ရိမ်ား ျဖစ္လာၾက သည္။

၁၉၃၅-ခုႏွစ္မ်ား ေနာက္ပုိင္း ရန္ကုန္တကၠသုိလ္ေက်ာင္းသား ေခတ္ပညာတတ္ လူငယ္မ်ား ဦးေဆာင္သည့္ ဒုိ႔ဗမာ အစည္းအရုံး(သခင္ပါတီ) ေပၚေပါက္လာေသာအခါ ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမက သခင္မ်ားကုိ အားေပး အားေျမွာက္ ျပဳခဲ့သည္။ နယ္ခ်ဲ႕အဂၤလိပ္ ကုိလုိနီစနစ္ဆန္႔က်င္ေရး ၊ အမ်ဳိးသားႏုိင္ငံေရး လႈပ္ရွားမႈ ခရီးတ ေလ်ွာက္ ၀ိုင္အမ္ ဘီေအ ၊ ဂ်ီစီဘီေအ ၊ ၀ံသာႏု ၊ ကုမၼာရီအသင္းအဖြဲ႔မ်ား ေခတ္မွသည္ ဒုိ႔ဗမာ အစည္းအရုံး တုိင္ေအာင္ ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမသည္ မွန္ကန္ေသာ ဦးေဆာင္လမ္းညႊန္မွဳ ကုိ ေပးခဲ့သည္။

ထုိ႔ေၾကာင့္ ဆရာေတာ္ႀကီး၏ ရည္မွန္းခဲ့ေသာ လုံး၀လြတ္လပ္ေရးကုိ ျမန္မာ ျပည္သူတိုိ႔ ရရွိျခင္းျဖစ္သည္။ ၁၉၃၅-ခုႏွစ္ ျမန္မာျပည္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဥပေဒ (The Goverment of Burma Act,1935)အရ (၉၁) ဌာန အုပ္ ခ်ဳပ္ေရးပုံစံျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ၾကသည္။ ထုိအခါ အရွင္ဦးဥတၱမ၏ ႏုိင္ငံေရးတပည့္မ်ားျဖစ္ၾကေသာ ပုဂၢဳိလ္မ်ား နန္းရင္း၀န္(၀န္ႀကီး ခ်ဳပ္) ၊ ၀န္ႀကီး ၊ အတြင္း၀န္ ၊ မင္းတုိင္ပင္အမတ္မ်ား ျဖစ္လာၾကေသာ္လည္း ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမကုိ လုံး၀ပစ္ပယ္ထားၾကသည္။ ဆရာေတာ္မွာ အသက္အရြယ္ႀကီးလာၿပီး ေသြးတုိးေရာဂါ ၊ ဆီးခ်ဳိ ေရာဂါတို႔ ဖိစီးလာသည္။ ဆရာေတာ္သည္ ေဟာင္းႏြမ္းစုတ္ျပတ္ညစ္ေထးေသာ သကၤန္းကုိရုံကာ လြယ္အိတ္တစ္လုံးလြယ္ၿပီး ဖိနပ္မပါ ၊ထီးမပါျဖင့္ ရန္ကုန္ၿမဳိ႕လမ္းမမ်ားေပၚတြင္ ေလ်ွာက္သြားလ်က္ရွိသည္။

သတင္းစာတုိက္မ်ားကုိျမင္လ်ွင္ သတင္းစာမ်ား ေတာင္းၿပီး ႀကဳံရာေနရာတြင္ ထုိင္ဖတ္သည္။ ကုိယ္ခႏၶာ ႀကဳံလွီပိန္ခ်ဳံးၿပီး အသြားအလာ ယဲ႔ယဲ့ျဖစ္ေနသည္။ စိတ္အင္အား လည္း ခ်ဳိ႕ယြင္းလာသည္။ လမ္းေပၚတြင္ မူး လဲျခင္းမ်ားျဖစ္လာသည္။ ဆရာေတာ္ကုိ ၾကည္ညဳိသူမ်ားက တည္းခုိေနထုိင္ရာ ေက်ာင္းတုိက္သုိ႔ ပုိ႔ေပးရ သည္။ ဆရာေတာ္ႀကီးအား ျပဳစုသူကင္းလာရာ အေျခအေနဆိုးရြားလာေသာအခါ ၁၉၃၉ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ ၇ ရက္ေန႔တြင္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၌ ရခိုင္ရဟန္းေတာ္မ်ားအသင္း စတုတၳအႀကိမ္ အစည္း အေ၀းက ဆရာေတာ္ဦးဥ တၱမအား ေစာင့္ေရွာက္ရန္ ဆုံးျဖတ္သည္။ ငါးပြင့္ဆိုင္အဖြဲ႕ကို ႐ႈတ္ခ်ျပစ္တင္ေၾကာင္းလည္း ေဖာ္ျပသည္။

ရခိုင္ရဟန္းေတာ္မ်ားက ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမအား ရန္ကုန္ေဆး႐ုံႀကီးသို႔ တင္ပို႔ကုုသေပးၾကသည္။ သူရိယ သတင္းစာမွ ဦးဘကေလး၊ ၿမိဳ႕ေတာ္၀န္ဦးဘ၀င္း၊ ကပၸတိန္ ဘဖူးတို႔ႏွင့္ ဆရာေတာ္အား ေလးစားသူ တို႔ ေဆး႐ုံသို႔ သြားေရာက္အားေပး ကူညီၾကသည္။ ဆရာ၀န္မ်ား၏ စစ္ေဆးခ်က္ အရ ေျခေထာက္ တစ္ဖက္ ျဖတ္ရမည္ဟု ေျပာလာေသာအခါ ဆရာေတာ္က အကုသမခံဘဲ ေဆး႐ုံမွ ဇြတ္ဆင္းၿပီး (၄၆)လမ္း ရွိ အရိယာ ဆမတ္အသင္းတိုိက္တြင္ ေနထုိင္သည္။ ထုိ႔ေနာက္ပုိင္းတြင္ ဆရာေတာ္သည္ ျပန္လည္ နာလန္မထူႏုိင္ ေတာ့ဘဲ ၁၉၃၉-ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလ (၉)ရက္တြင္ ပ်ံလြန္ေတာ္မူသည္။

ဆရာေတာ္ကြယ္လြန္ၿပီး ႏွစ္ရက္အၾကာ၁၉၃၉-ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလ (၁၁)ရက္ ၊ တနလၤာေန႔တြင္ က်င္းပ သည့္ ေအာက္လႊတ္ေတာ္ အစည္းအေ၀း၌ မင္းတုိင္ပင္အမတ္မ်ားက ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမ ပ်ံလြန္ေတာ္ မူျခင္းအတြက္၀မ္းနည္းေၾကာင္းႏွင့္ က်န္ရစ္သူမိသားစုထံ ၀မ္းနည္းသ၀ဏ္လႊာပုိ႔ရန္ ၊ ၀မ္းနည္းျခင္း အထိမ္း အမွတ္အျဖစ္ လႊတ္ေတာ္အား ငါးမိနစ္ေရႊ႕ဆုိင္းရန္အဆုိကုိ ဟံသာ၀တီေျမ၏ မင္းတိုင္ပင္အမတ္ ဦးသင္း ေမာင္က တင္သြင္းၿပီး လႊတ္ေတာ္ တက္ေရာက္သူ မင္းတုိ္င္ပင္အမတ္ အားလုံးက တညီတညႊတ္ တည္း အတည္ျပဳ ၾကသည္။

ဦးဥတၱမ၏ ဂုဏ္သိကၡာတုိ႔ကိုလည္း ခ်ီးက်ဴးေျပာၾကား ၾကသည္။ ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမ ပ်ံလြန္ေတာ္မူျခင္းမွာ ၀မ္းနည္း ေၾကကြဲဖြယ္ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ျမန္မာျပည္အတြက္ ႏုိင္ငံေရးမ်က္စိကုိပထမဦးဆုံးဖြင့္ေပးသူျဖစ္ ေၾကာင္း ၊ ကုိယ္က်ဳိးမငဲ့ အနစ္နာခံသူျဖစ္ေၾကာင္း ၊ ဆရာေတာ္ႀကီး နာမက်န္းျဖစ္လာေသာ အခါ ေက်ေက် ပြန္ပြန္ မျပဳစု ၊ မေစာင့္ေရွာက္သည့္အတြက္ ၀မ္းနည္းေၾကာင္း စသည္တိုိ႔ကုိ မင္းတုိင္ပင္ အမတ္မ်ား က ေဖာ္ျပၾက ၿပီး ၀မ္းနည္း မွတ္တမ္းတင္ၾကသည္။

ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမကုိ အာဏာရူးႏုိင္ငံေရးသမား ၊ ၀န္ႀကီး ၊ အတြင္း၀န္စသူတို႔က အေလးမထားၾကေသာ္ လည္း ဒုိ႔ဗမာအစည္းအရုံး၀င္ သခင္လူငယ္မ်ားက အေလးထားၿပီး အရွင္ဦးဥတၱမ ကြယ္လြန္ခ်ိန္မွ အစျပဳ၍ ဦးဥတၱမေန႔ကုိ ႏွစ္စဥ္က်င္းပခဲ့သည္။ ဒုတိယကမၻာစစ္အတြင္း ဂ်ပန္တုိ႔ အုပ္စုိးသည့္ကာလ ဗမာျပည္တြင္ ဂ်ပန္စာသင္ေက်ာင္းမ်ား ဖြင့္လွစ္ေသာအခါ ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမ၏ အထၳဳပၸတၱိကုိ ျပဌာန္းသင္ၾကား ေပးခဲ့ သည္။

www.မူလေဖာ္ျပထားေသာစာမ်က္ႏွာ.com