" But when along train of abuses and usurpations, pursing inviably the same object, evinces a design to reduce them under absolute despotism , it is their right, it is their duty to throw of such their goverment and provide new guards for their fucture security."

Clean Water & Clean Air

ေရအရင္းအျမစ္ သန္ ့ရွင္းေရး ( Clean Water )

ဒီတစ္ပါတ္ေတာ့ ေရအရင္းအျမစ္ သန္႔႐ွင္းေရး နဲ႔ ေရေကာင္းေရသန္႔ ရ႐ွိဘို႔ အေရးႀကီးလာတဲ့ အေၾကာင္းတင္ျပထားပါတယ္။ ဒါနဲ႔ ႏွီးႏြယ္ တဲ့ ေရထုပတ္ဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရး ဆိုင္ရာ နဲ႔ ေသာက္သံုးေရ သန္႔စင္မႈ နည္းပညာ၊ မိလႅာနဲ႔ ေရဆိုး သန္႔စင္တဲ့ နည္းပညာ ေတြကို ေနာက္လာမဲ့ post ေတြမွာ တင္ျပဘို႔ ရည္႐ြယ္ပါတယ္။
And
  1. နိဒါန္း
    • ကမၻာ့ မ်က္ႏွာျပင္ ၃ပံု ၂ပံု အထက္ ကို ေရေတြ နဲ႔ဖံုးလႊမ္းလွ်က္႐ွိပါတယ္။ သက္႐ွိတိုင္း အတြက္ ေရဟာ မ႐ွိမျဖစ္ လိုအပ္တာမို႕ေရရဲ႕ Quality (အရည္အေသြး၊ သန္႔႐ွင္းမႈ) ေရာ Quantity (အရည္အတြက္) ရ႐ွိႏိုင္ဘို႔ပါ ပူပန္ စရာ ျဖစ္ေန ရပါတယ္။ ေရ နဲ႔ ဆက္ႏြယ္တဲ့ ေရာဂါ နဲ႔ သန္႔ရွင္းမႈ အားနည္း တာေတြနဲ႔ ဆက္စပ္တဲ့ ေရဂါေတြ ေၾကာင့္ နဲ႔ ကမၻာေပၚမွာ ႏွစ္စဥ္ လူဦးေရ ၃.၄ သန္း ေလာက္ ကို ဆံုး႐ႈံးေနရ ၿပီး အမ်ားစု က ကေလးငယ္ ေတြပါ။ မိလႅာ အညစ္အေၾကးေတြ နဲ႔ ညစ္ညမ္းေနတဲ့ ေရကို ေသာက္သံုးမိ တာ နဲ႔ အညစ္အေၾကး စနစ္တက် မစြန္႔ပစ္တာ ေတြေၾကာင့္ အဓိကဆံုး႐ႈံး မႈ ျဖစ္ရသလို၊ ဒီေရေတြ နဲ႔ ထိေတြ႔မိလို႔၊ ကပ္ပါးေကာင္ေတြက တစ္ဆင့္ လည္းေရာဂါေတြျပန္႔ႏွံ႔ ႏိုင္ပါေသးတယ္။
    • ကမ ၻာ ေပၚမွာ လူသန္းေပါင္းေထာင္ခ်ီ ၿပီး ေရသန္႔ နဲ႔ ေဝးေနတုန္း ပါပဲ။
    • ေရ ရဲ့ မသန္႔႐ွင္း မႈက ပိုၿပီးေတာင္ မွ ဆိုးလာပါေသးတယ္။ ဖြင့္ၿဖိဳးဆဲ ႏိုင္ငံ ေတြ မွာ ျပဳျပင္ေနတာ ေတာင္ မွ ေသာက္ဘို႔ သံုးဘို႔ အဆင့္အတန္း မွီ တဲ့ ေရ မေပးႏိုင္တာ ပိုပို ၿပီး ထင္႐ွား လာပါတယ္။ လူသိမ်ား တဲ့ ျပႆနာ ကေတာ့ အာ႐ွ ႏိုင္ငံ တစ္ခ်ိဳ႕ က Tubewells အဝီစိ တြင္း ေတြထဲ ကရတဲ့ ေရ ထဲမွာ သဘာဝအေလ်ာက္ Arsenic စိန္ဓာတ္ ပါေနတာ မ်ိဳးပါ။ “ေသခ်င္ရင္ စိန္မစား နဲ႔ xxxx” လို႔ ေတာင္ ေျပာရတဲ့ အဆိပ္ျပင္းတဲ့ စိန္ ပါ။
    • ဒီ ညစ္ညမ္းမႈ နဲ႔ အျခား ဓာတု ညစ္ညမ္းမႈ ေတြ ဆိုးဝါး ေနသလို ပဲ အဓိက က်တဲ့ ျပႆနာ ကေတာ့ ဇီဝ ညစ္ညမ္းမႈ၊ အထူးသျဖင့္ မစင္ (မိလႅာ) ျဖစ္ပါတယ္။ Ground Water (တြင္းေရ) က Surface Water (ျမစ္ေရ၊ ေခ်ာင္းေရ၊ ကန္ေရ) ထက္ စာရင္ ဇီဝ ညစ္ညမ္းမႈ ပိုနည္းေန ေပမဲ့ လူေတြ ေသာက္သံုး ခ်က္ျပဳတ္ ေနတဲ့ ေရေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ား က မစင္ေၾကာင့္ညစ္ညမ္းမႈ က လံုလံုေလာက္ေလာက္ မကာကြယ္ ႏိုင္ပါဘူး။ ဒါက လည္း အေၾကာင္းရင္း မ်ိဳးစံု ေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ လူေတြရဲ့ အက်င့္၊ လူဦးေရ ထူထပ္တာ၊ ၿမိဳ႕ျပဘဝ၊ လံုေလာက္တဲ့ ေရေပးေဝေရး စနစ္ မ႐ွိတာ နဲ႔ ေရေပးေဝ ေရး စနစ္ကို ေကာင္းေကာင္း မထိန္းသိမ္း ႏိုင္တာ စသည္၊ စသည္ ျဖင့္… ေပါ႔ေလ။ အမ်ားစု က အိမ္အေရာက္ ပိုက္သြယ္ ေပးထားတာ မ႐ွိပါဘူး။ အိမ္အေရာက္ ကိုယ္တိုင္ ေရခပ္ၾကရပါတယ္။ ေရယူ တဲ့ ေနရာ က သန္႔႐ွင္းေနအံုးေတာ့ သယ္တဲ့၊ ေလွာင္တဲ့ အခါ မွာ မစင္ေၾကာင့္ ညစ္ညမ္းမႈ ကိုျဖစ္ ေစႏိုင္ပါတယ္။

      The water cycle.
    • ေရသံသရာ လည္တဲ့အခါ ေရဟာ ကမ ၻာ တစ္ဝွမ္းလံုး သာမက ေျမထုေအာက္၊ ေလထု ထဲကိုပါ အဆက္မျပတ္ ေ႐ြ႔လ်ား ေနရပါတယ္။ ဒီလို ေ႐ြ႔လ်ားတဲ့ အခါ၊ ေရကသူနဲ႔ အတူ Various Substances ေတြကို ပါ တစ္ပါတည္း ယူေဆာင္ သြားတတ္ပါတယ္။ ေျမဆီ ၾသဇာ၊ အာဟာရဓာတ္ ေရာ အညစ္အေၾကး ေတြကိုပါ သယ္ေဆာင္ သြားတာပါ။
      ဒါေၾကာင့္ ကမ ၻာ ေပၚက ဘယ္ေနရာ မွ ေရထုညစ္ညမ္း မႈရဲ႕ ဆိုးက်ိဳးေတြ ကေန သီး သီးသန္႕သန္႕ ျခားနားထားလို႔ မျဖစ္ႏိုင္ပါဘူး။ သက္႐ွိေတြအားလံုးကို ေရနဲ႔ ဆက္သြယ္ထားပါတယ္။ ေရက အဆက္မျပတ္ ေျပာင္းလဲေနတာပါ။ စီးဆင္းတယ္၊ အေငြ႔ပ်ံတယ္၊ ခဲတယ္၊ အရည္ေပ်ာ္တယ္၊ Condense (အေငြ႕ကေန အရည္ျပန္ေျပာင္းျခင္း) ျဖစ္တယ္၊ ၿပီးေတာ့ တစ္ေနရာကေန တစ္ေနရာ ကို သြားေနတယ္။ ဒီေန႔မိုး ႐ြာလို႔ရတဲ့ ေရဟာ ေနာက္တစ္ပါတ္ မွာ မိုင္ေပါင္း ေထာင္ခ်ီၿပီး ေရာက္ေကာင္း ေရာက္သြားႏိုင္ပါတယ္။
    • က်ေနာ္တို႔ မွီခို သံုးစြဲေနရတဲ့ ေရ ဘယ္က လာပါသလဲ။ ျမစ္ေခ်ာင္း၊ အင္း၊အိုင္၊ ကန္ေတြကျဖစ္ႏိုင္သလို၊ ေရေအာက္ကေန တူးယူထားတာ လည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ မိုးေရ လည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
  2. ေရညစ္ညမ္းမႈ
    • Water Pollution (ေရညစ္ညမ္းမႈ) ဆိုတာ ေရထဲမွာ လူ (သို႔) ပတ္ဝန္းက်င္ ကို ဒုကၡ (ဆိုးက်ိဳး) ေပးႏိုင္တဲ့ Substances ေတြပါဝင္လာ တာကို ဆိုလိုပါတယ္။ အမိႈက္သ႐ိုက္ ေတြလို အညစ္အေၾကး ေတြက သာမန္ မ်က္ေစ့ နဲ႔ျမင္ ႏိုင္ပါတယ္။ အညစ္အေၾကး အမ်ားစုက ေတာ့ သာမန္မ်က္ေစ့ နဲ႔ မျမင္ႏိုင္တာ မဟုတ္ပါဘူး။ Pathogens (ကပ္ပါး ပိုးမ်ား၊ ဘက္တီးရီးယား နဲ႔ ဗိုင္းရပ္စ္ မ်ား) ကို Microscope နဲ႔ မွသာ ျမင္ႏိုင္ပါတယ္။ Chemical ေတြဆိုရင္ေတာ့ Microscope နဲ႔ ေတာင္မွ မျမင္ႏိုင္ေတာ့ပါဘူး။ အျခား ကိရိယာ ေတြနဲ႔ ဓာတ္ခြဲ ဆန္းစစ္မႈ ကို လုပ္ရပါေတာ့မယ္။
    • တစ္ကမၻာလံုး အတိုင္းအတာ နဲ႔ၾကည့္မယ္ ဆိုရင္ေတာ့ ေရထုညစ္ညမ္းမႈဟာ ပိုမို ဆိုးဝါး လာေနပါတယ္။ လူဦးေရထူထပ္ လာတာ တစ္ခုထဲ ေၾကာင့္သာမက ပင္လယ္သမုဒၵရာထဲ အမိႈက္သ႐ုိက္ေတြ၊ အဆိပ္အေတာက္ေတြ စြန္႔ပစ္ေန ၾကတာေတြ၊ ႏ်ဴကလီးယား အညစ္အေၾကးေတြ နဲ႔ ေရနံတူးစင္၊ ေရနံတင္သေဘၤာေတြႊ က ေရနံေတြ ယုိစိမ့္ျခင္း အစ႐ိွတာေတြ ေၾကာင့္ ေရထုကို ပိုမို ညစ္ညမ္းေစ ခဲ့ပါတယ္။ ေလထဲက ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ ကို စုတ္ယူေပး ေနရတဲ့ တာဝန္ ကိုလည္း ယူထား ရပါေသးတယ္။ ဒီ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ ေၾကာင့္ပဲ ေရရဲ့ PH Level ကို တက္ေစၿပီး အက္ဆစ္ဓာတ္မ်ား ေစျပန္ပါတယ္။
      ေရထုကို ညစ္ညမ္းေစ တဲ့ ပစၥည္းေတြကေတာ့
      1. မိလႅာ၊ အညစ္အေၾကး
      2. ဆီ၊ (အဆီ၊ စားသံုးဆီ၊ ေရနံ၊ ဓာတ္ဆီ၊ ေခ်ာဆီ အပါအဝင္)
      3. ပိုးသတ္ေဆးမ်ား
      4. ဓာတ္ေျမၾသဇာမ်ား
      5. အက္ဆစ္
      6. Chemicals (ဓာတုပစၥည္းမ်ား)
      7. Sediments (ႏြံ အနည္အႏႇစ္)
      8. စက္႐ံုေတြက ကုန္ထုတ္လုပ္ရင္း ေရေတြကို အပူေပး ၿပီး မေအးေသးခင္ ေရထုထဲကို ျပန္စြန္႔ထုတ္ တဲ့ အခါ Thermal Pollution ကို ၾကံဳေတြ႔ရပါတယ္။ ေရပူ (သို႔) ေရေႏြး မွာ ေအာက္ဆီဂ်င္ ေပ်ာ္ဝင္ ႏိုင္မႈ နည္းပါးတာ ေၾကာင့္ ငါးေတြ ႐ွင္သန္ပြားမ်ား ဘို႔မလြယ္ေတာ့ပါဘူး။
    • ေရကိုဘယ္ကေန ညစ္ညမ္းေစ လဲေျပာဘို႔က သိပ္မလြယ္ပါဘူး။ အေၾကာင္းရင္း ၊ေနရာရင္း ကို႐ွာႏိုင္ဘို႔က အၿမဲတမ္း လြယ္တာ မဟုတ္ပါဘူး။ စက္႐ံုက ပိုက္ကို ဖြင့္ထုတ္ စြန္႔ပစ္တဲ့ ေနရာ မ်ိဳးဆို Point Source မို႔ အဲဒီ ေရ အညစ္အေၾကး ကို ဆန္းစစ္ၿပီး အျပစ္ တန္းေျပာလို႔ရပါေသးရဲ႕။
    • လမ္းမေတြ၊ ေဆာက္လုပ္ေရး လုပ္ငန္းခြင္၊ ျမက္ခင္း၊ လယ္ယာလုပ္ငန္း၊ ေတြလို Non-Point Source ေတြက ေတာ့ အရမ္းက်ယ္ျပန္႔ ယံုမက မ်ားျပားလြန္းတာမို႔ လက္ညိွဳးထိုး ႏိုင္ဘို႔ မလြယ္ပါဘူး။
    • ေလထု အညစ္အေၾကးေတြ ကလည္း ေရထုရဲ႕ Quality ကို ထိခိုက္ေစႏိုင္ ပါေသးတယ္။ ဥပမာ၊ Acid Deposition (Acid Rain, Acid Snow) အက္ဆစ္မိုး၊ အက္ဆစ္ႏွင္း ေတြ ျဖစ္ရတာ က စက္႐ံုေတြက ထြက္လာတဲ့ Sulfur Dioxide (SO2), Nitrogen Oxides (NOx) ေတြ ေရေငြ႕နဲ႔ ေတြ႕တဲ့ အခါ Sulfuric နဲ႔ Nitric Gases ေတြျဖစ္သြားတာ ေၾကာင့္ပါ။ ဒီအက္ဆစ္ ေတြေရထုထဲ ျပန္က်လာတဲ့ အခါ၊ ပင္လယ္ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ျမစ္ေခ်ာင္းေတြ ကန္ေတြပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ေရာက္ရာေနရာ ရဲ႕ PH ကို အက္ဆစ္ဘက္ ပိုမ်ားေအာင္ ေျပာင္းလဲေစႏိုင္ပါတယ္။ PH Range အနည္းငယ္ အေျပာင္းအလဲ ကိုပဲ လက္ခံႏိုင္တဲ့ ငါး၊ဖား သတၱဝါေလး ေတြ ရဲ႕ဘဝ ကို ဖ်က္ဆီးသလို ျဖစ္ေစ ၿပီး လူေတြရဲ႕ အစားအေသာက္ လိုအပ္ခ်က္ကို ပါထိခိုက္ေစ ပါေတာ့တယ္။
    • ဒီအညစ္အေၾကးေတြ စုလာတဲ့ အခါ၊ ႀကီးမားတဲ့ ေရထုေတာင္ ဒီဒဏ္ေတြကို မခံႏိုင္ေတာ့ပါဘူး။ အညစ္အေၾကး ေတြ ကိုသဘာဝအတိုင္း ေခ်ဖ်က္ဘို႔ ေအာက္ဆီဂ်င္ လိုပါတယ္။ Bio-Oxygen Demand (BOD5) နဲ႔ Chemical Oxygen Demand (COD) ေတြ မ်ားတဲ့ အညစ္အေၾကးေတြ ေရထဲ ေရာက္လာတဲ့ အခါ ေရထဲက Oxygen ကို လုယူသံုးစြဲ ေတာ့တာ မို႔ ေပ်ာ္ဝင္ေန တဲ့ Oxygen ေတြေလ်ာ႔ပါးလာတဲ့ အခါ သက္႐ွိေတြလည္း မ႐ွင္သန္ႏုိင္ ေသာက္သံုးလို႔လည္းမရ တဲ့ ေရေသ ေတြျဖစ္လာပါေတာ့တယ္။
    • ျမစ္ေခ်ာင္း၊ ပင္လယ္ ေရေတြ ရဲ႕ Quality ကို Monitor လုပ္ျခင္းျဖင့္ အဲဒီ့ေနရာ မွာ။
      1. ေရကူးဘို႔သင့္ေတာ္ရဲ႕လား
      2. ငါးေတြ ကိုစားေသာက္ဘို႔ အႏၲရာယ္ ကင္းရဲ႕လား
      3. Waste water treatment ေတြ Effective ျဖစ္ရဲ႕လား။
      သိႏိုင္ပါတယ္။
    • ျမက္ခင္းေတြ၊ လယ္ယာလုပ္ငန္းေတြ မွာသံုးတဲ့ ေျမၾသဇာ ေတြက Algal bloom (ေရညွိေတြ ပြားျခင္း) ေတြကို ႐ွင္သန္ဘို႔ အားေပး ပါတယ္။ ဒီေရညွိေတြက ေရထဲက Oxygen ကို အတင္းလုယူ ႏိုင္တာမို႔ ေရထဲမွာ ငါးဖား သတၱဝါငယ္ေလး ေတြ ႐ွင္သန္ဘို႔ခက္ေစၿပီး ေရကို ေရေသျဖစ္ေစပါတယ္။
    • စက္႐ံုက စြန္႔ပစ္တဲ့ အရည္၊ အနည္ေတြ ကေန ပါလာတဲ့ chemicals ေတြ ငါးေတြရဲ႕ tissues ေတြမွာ စုလာ တဲ့အခါ စားသံုး ဘို႔ မသင့္ေတာ္ ေတာ့ပါဘူး။
    • Turbidity လို႔ေခၚတဲ့ ေရရဲ႕ ၾကည္လင္မႈ ကလည္း အေရးပါပါတယ္။ ေနေရာင္ က ေဝးေဝး ျဖတ္ႏိုင္ မွသာ ေရေအာက္ က အပင္ငယ္ေတြ ႐ွင္သန္ေပါက္ပြား ႏိုင္ပါတယ္။
    • ျပႆနာကိုေျဖ႐ွင္းနည္း ေတြကေတာ့
      1. သဘာဝ၊ ေဒသ မ်ိဳးႏြယ္ က်ဴပင္ေတြ၊ ျမက္ပင္ေတြျပန္စိုက္
      2. Diverting Run-offs မိုးေရ စီးတဲ့ လမ္းေၾကာင္း ကို Pollutions ေတြ မ႐ွိတဲ့ ေနရာကို လႊဲေပးဘို႔။
      3. Changing Sewerage Treatments Practices မိလႅာ သန္႔စင္တဲ့ စနစ္ေတြကို ျပဳ
      4. Replenishing Oyster Population Oyster ကမာေကာင္၊ မုတ္ေကာင္ ေလးေတြဟာ ေရထဲက ေရညွိနဲ႔ excess nutrients ေတြကို စားသံုးျခင္းျဖင့္ ေရကို ထိထိေရာက္ေရာက္ စစ္ေပးႏိုင္တာမို႔ သူတို႔ကို ပြားေစျခင္း ျဖင့္ ေရရဲ့ သန္႔႐ွင္းမႈကို တိုးတက္ ေစႏိုင္ပါတယ္။ Ecological importance of oyster reefs မွာေလ့လာပါ။
      5. Improve Water Quality & Healthier Ego System
      လူတိုင္း၊လယ္သမား၊စက္႐ံု အလုပ္႐ံုမ်ား၊ အိမ္ပိုင္႐ွင္၊ ေလွသမား ေတြအားလံုး ပါဝင္ရပါမယ္။ တစ္ဦးတစ္ေယာက္ ထဲက လုပ္ယူလို႔ မရပါဘူး။
    • ေရက ညစ္ပတ္ၿပီဆိုတာ ကေတာ့ အားလံုးအတြက သတင္းဆိုးပါပဲ။ ျပႆနာ အေသး၊ အႀကီး စံုပါလိမ့္မယ္။ အထူးသျဖင့္ က်န္းမာေရးပါ။ ေရက တဆင့္ ျဖစ္တဲ့ ဝမ္းေရာဂါ မ်ိဳးစံု ကလူသားေတြ ကို တိုက္ခိုက္ၾကပါေတာ့မယ္။ အထူးသျဖင့္ သက္ႀကီး႐ြယ္အို ေတြနဲ႔ ကေလးငယ္ေတြ ကိုေပါ႔။
    • စက္႐ံု၊ ေရနံခ်က္၊ ပလတ္စတစ္၊ ပိုးသတ္ေဆး၊ Detergents (ေခ်းခြ်တ္ေဆး၊ ဆပ္ျပာ) ေတြ ေသာက္သံုးေရ ထဲ ေရာက္ လာတဲ့ အခါ ဆိုးဝါးတဲ့ က်န္းမာေရးျပႆနာ ေတြျဖစ္တဲ့ Reproductive Disorder, Nervous Damage, Some Cancers ေတြကိုျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။
    • Personal Care Products ေတြကို စနစ္တက် မစြန္႔ပစ္ခဲ့ ရင္ ေရေဝေပးတဲ့ ေနရာအထိ ေရာက္သြားႏိုင္ပါတယ္။ ပတ္ဝန္းက်င္ ကိုထိခိုက္ ေစ႐ံုမက လူေတြရဲ႕ က်န္းမာေရး ကိုလည္း ထိခိုက္ေစ ပါတယ္။
  3. Large Scale Water Pollution
    • ေရကို အႀကီးအက်ယ္ ညစ္ညမ္းေစတဲ့ နမူနာ ကေတာ့ DDT (Dichloro-Diphenyl-Trichloroethane) ပါ။ DDT ကို ဒုတိယ ကမ ၻာစစ္အတြင္း မွာ စစ္သားေတြကို အင္းဆက္ပိုး ေတြက တဆင့္ ကူးစက္ႏိုင္တဲ့ ေရာဂါေတြ ကေန ကာကြယ္ဘို႔ စတင္ အသံုးျပဳခဲ့ ၾကပါတယ္။
    • ေနာက္ စိုက္ပ်ိဳးေရး မွာ လယ္ထဲက အင္းဆက္ ဖ်က္ပိုးေကာင္ေတြ ကို သုတ္သင္ဘို႔ အသံုးမ်ား လာျပန္ပါတယ္။ ဒီလို အသံုးမ်ား ၿပီးတဲ့ေနာက္ မွာ DDT က ျပင္းထန္တဲ့ ဆိုးက်ိဳးေတြ ေပးလာတာ ေတြ႔ရ ပါေတာ့တယ္။ DDT က ေျမႀကီးထဲ နစ္၊ ေရထဲေပ်ာ္၊ အဲဒီကမွ အပင္ေတြ၊ သတၱဝါ ေတြဆီေရာက္။ ေနာက္ Food Chain ေတြကိုေရာက္ ေပါ႔။ DDT Contaminated သတၱဝါ ေတြကို အမဲလိုက္ စားသံုးတတ္တဲ့ အခ်ိဳ႕ငွက္မ်ိဳးေတြ နည္းပါးလာပါတယ္။ လူေတြရဲ႕ မေက်နပ္ခ်က္ ကို ေလးစားေသာ အားျဖင့္ US မွာ EPA က DTT သံုးစြဲခြင့္ ကို ၁၉၇၂ မွာ ပိတ္ပင္ခဲ့ပါတယ္။ DTT က Breakdown ျဖစ္ဘို႔ ေတာ္ေတာ္ မလြယ္တာ မို႔ ႐ွိၿပီးသား က အခ်ိန္အေတာ္ ၾကာ ဆက္႐ွိေနၿပီး က်န္းမာေရးကို ထိခိုက္ေစအံုးမွာပါ။
    • ဖြင့္ၿဖိဳးဆဲ ႏိုင္ငံေတြ မွာ ႏွစ္စဥ္ လူေတြသန္းခ်ီၿပီး ဆံုး႐ႈံးေစတဲ႔ ငွက္ဖ်ားေရာဂါ ပိုးကို သယ္ေဆာင္ေပးေန တဲ့ ျခင္ေတြ ကို DDT က ထိထိေရာက္ေရာက္ ႏွိမ္နင္း ႏိုင္တာမို႔ သံုးစြဲ ေနၾကတုန္းပါ။ ကိုသံုးစြဲမႈ က အျငင္းပြားစရာ ျဖစ္ေနပါတယ္။ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေ႐ွာက္တဲ့ အုပ္စုက ငွက္ဖ်ားေရာဂါ ကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ဘို႔ ေထာက္ခံ ေနၾကသလို အျခား တစ္ဘက္ မွာေတာ့ ပတ္ဝန္းက်င္ကို လည္းမထိခိုက္၊ ျခင္ေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္ဘို႔လည္း DDT ထက္ပိုေကာင္းတဲ့ (သို႔) တန္းတူတဲ့ အစားထိုး ပစၥည္းေတြ႐ွိတယ္ လို႔ ေျပာေနတဲ့ သိပၸံ ပညာ႐ွင္ေတြ ႐ွိပါတယ္။
    • က်န္းမာေရး ဝန္ထမ္းေတြ အတြက္ကေတာ့ အသက္ကယ္ ဘို႔ နဲ႔ ပတ္ဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းဘို႔ ကိုတစ္ၿပိဳင္ထဲ လုပ္ႏိုင္ဘို႔ မလြယ္ကူပါဘူး။
    • ေရထုညစ္ညမ္း မႈဟာ ကမ္းေျခေတြရဲ႕ အလွ နဲ႔ စီးပြားေရးကို ေမႊေႏႇာက္ ဖ်က္ဆီးပါလိမ့္မယ္။ အပန္းေျဖဘို႔ ကမ္းေျခ ဒါေပမဲ႔ ေရကူးဘို႔ မသင့္ေတာ္၊ ငါးမွ်ားလို႔မရ ဆို ဘယ္သူမွ လာခ်င္မွာ မဟုတ္ေတာ့ပါဘူး။ ဒီလိုဆို ဒီစီးပြားေရး လုပ္ငန္းေတြ ရဲ႕ ဝင္ေငြထိခိုက္၊ အခြန္ေငြမရျဖစ္ကုန္ေတာ့မွာ ေပါ႔။
    • ဒီလို အေျခအေနမွာ ပတ္ဝန္းက်င္ သန္႔႐ွင္းေရး လုပ္ရေတာ့မွာ မို႔ Environmental Company (Bio remediation or Cleanup) ကေတာ့ စီးပြားျဖစ္ စရာပါ။ အခ်ိဳ႕ စီးပြားေရး ေတြ ထိခိုက္ ႏိုင္သလို အခ်ိဳ႕ စီးပြားေရး ေတြကေတာ့ ျဖစ္ထြန္း ႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။
  4. ေရ႐ွားပါးမႈျပႆနာ
    • Fresh Water (Drinkable Water) (ေသာက္လို႔ရ တဲ့ ေရခ်ိဳ) က အမွန္တကယ္ အဖိုးထိုက္တန္ တဲ့ ႐ွားပါးပစၥည္း တစ္ခုပါ။ ကမၻာေပၚ မွာ ႐ွိေနတဲ့ ေရရဲ႕ ၉၇% က ေရငံေတြ၊ က်န္တဲ့ ၃% ထဲ မွာ ေတာင္မွ ၂.၀ % ေလာက္ က အာတိတ္ ေရခဲျပင္ ေအာက္မွာ ၀.၇ % ေလာက္က ေျမေအာက္ ထဲမွာ မို႔ ၀.၃ % ေလာက္ကို သာ ေျမေပၚ မွာ Surface Water အေန နဲ႔ ရႏိုင္တာပါ။ ရႏိုင္တဲ့ ေရကို မတန္တဆ သံုးပစ္မယ္။ ညစ္ညမ္းေစမယ္၊ Climate Change (ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲမႈ) ေတြေၾကာင့္ ထိခိုက္မယ္ဆိုရင္ Water Scarcity လို႔ ေခၚတဲ့ ေရ႐ွားပါးမႈျပႆနာ ေတြ႔ရပါလိမ့္ အံုးမယ္။
    • တိုးတက္မ်ားျပား လာတဲ့လူဦးေရ ေတြ၊ လယ္ယာလုပ္ငန္းေတြ၊ စက္႐ံုေတြ ဖြံ႔ၿဖိဳးလာမႈ အားလံုးက ေရကိုပိုမို ေတာင္းဆိုလာမွာပါ။
    • လူ အေတာ္မ်ားမ်ား က ဒီေန႔အထိ ေရကို Water Tap (ေရပိုက္ေခါင္း) ဖြင့္႐ံုနဲ႔ လြယ္လြယ္ ရႏိုင္တယ္လို႔ ထင္ေနၾကတံုး ပါ။ ေရ႐ွားပါးမႈ က သဲကႏၲာရ လိုေနရာ မွာမွ မဟုတ္ ပါဘူး။ သဘာဝအတိုင္း ျပန္ျဖည့္ႏိုင္တာ ထက္ပိုသံုးရင္ ေရ႐ွား လာမွာပါပဲ။ ေရက ေသာက္ဘို႔ သာမက သံုးေရ၊ ျမက္ခင္းေရျဖန္း၊ ေရခ်ိဳးအဝတ္ေလွ်ာ္၊ သန္႔႐ွင္ေရးေတြ အတြက္ သံုးရသလို စက္႐ံု အလုပ္႐ံု ေတြ အတြက္ လည္း သံုးရ ပါတယ္။
    • Surface Water လိုပဲ Ground Water လည္း Pollute ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
    • ေရကို ျပန္ျဖည့္ႏိုင္တာ ထက္ပိုသံုးရင္ (သို႔) မတန္တဆ ေျမေအာက္က ထုတ္ယူတဲ့ အခါ၊ ေျမကို နိမ့္က်ေစမယ္၊ ဒါမွမဟုတ္ ေလေတြပဲ ခ်န္ခဲ့တာမို႔ ေက်ာက္ေတြ ကိုကၽႊံက် ေစလိမ့္မယ္။ Sinkhole လို႔ေခၚတဲ့ ေျမကြ်ံမႈ ေတြ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
    • Climate Change လို႔ေခၚတဲ့ ရာသီဥတု ကလည္း ေျပာင္းလဲ လာျပန္ပါတယ္။
    • တခ်ိဳ႕ေနရာ ေတြမွာ လိုအပ္သေလာက္ မိုးက မ႐ြာေတာ့။ ဒါေပမဲ့ တခ်ိဳ႕ေနရာ ေတြမွာ ေတာ့ မိုးႀကီးလို႔ ေရလွ်ံ၊ ေရႀကီးတာေတြ ျဖစ္ေနျပန္ပါတယ္။
    • ေရႀကီးတာက အေပၚယံၾကည့္ရင္ ေရျပန္ျပည့္ေစဘို႔ ျဖစ္ေပမဲ့ တစ္ခါတစ္ရံ ေသာက္ေရကို ညစ္ညမ္းေစႏိုင္တာ မို႔ ေရ႐ွားပါးမႈ ၾကံဳေတြ႕ေစႏိုင္ပါတယ္။ Hurricane Katrina (ကက္ထရီနာ) အေတြ႕အၾကံဳက ေရလွ်ံ လို႔ လူေတြအတြက္ ဘယ္ေလာက္ညစ္ညမ္း ေစမွာလဲ ဆိုတာ ျပသဘို႔ နမူနာေကာင္း တစ္ခုပါပဲ။ Flooding က Water Treatment Systems ကို Overload ျဖစ္ေစပါတယ္။ လူေနအိမ္ေတြ၊ ျမက္ခင္းေတြ လယ္ေျမေတြ က ဓာတ္ေျမၾသဇာ စတဲ့ Mixture of Chemicals ေတြေၾကာင့္ တစ္ခုစီ ကေပးတဲ့ အက်ိဳးဆက္ မဟုတ္ပဲ combine effect ကိုေပးလို႔ ေျဖ႐ွင္းရခက္ခဲ့ပါတယ္။
    • အမွန္ဆို သမိုင္းမွာ ေရႀကီးတာ က ႏုန္းတင္ေျမႏု၊ ေျမဆီေတြေပး လို႔ စိုက္ပ်ိဳးေရး မွာ (ျမန္မာ အေခၚ ကိုင္းလုပ္ငန္း) အေထာက္အကူ ျပဳခဲ့တာပါ။ ဥပမာ။ ။ အီဂ်စ္မွာ ႏိုင္းျမစ္ေရလွ်ံ တာဟာ စိုက္ပ်ိဳးေရး အတြက္ တကယ့္ အေထာက္အကူ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ အခုအခ်ိန္ မွာေတာ့ အီဂ်စ္ႏိုင္ငံ ဟာ အစားအေသာက္ ကို ႏိုင္ငံ ရပ္ ျခား အျပင္ကေန ျပန္လည္ တင္သြင္းေနရ တဲ့ အေျခအေန ကိုေရာက္ေနပါၿပီ။ ဘာလို႔လဲ။ ေရ႐ွားပါးမႈပါ။ အေၾကာင္းရင္း က ေရအသံုးမ်ားတာရယ္၊ မိုးနည္း သြားတာရယ္ေတြ ေၾကာင့္ပါ။ ဒါေၾကာင့္ ႏိုင္းျမစ္ထဲက ပင္လယ္ထဲကို ေရစီးတာ ေလ်ာ့နည္းလာ ၿပီး ေျခာက္ေသြ႕တဲ့ ရာသီမွာ ပင္လယ္ထဲေတာင္ မေရာက္ႏိုင္ ေတာ့ပါဘူး။
    • အီဂ်စ္ ေသာက္သံုးေရ ရဲ့ ၉၇% ဟာ ႏိုင္းျမစ္ အေပၚမွာ ပဲ မွီခို ေနရတာပါ။ ဒါေၾကာင့္ ႏိုင္းျမစ္ ေရ အသံုးျပဳမႈကို ထိန္းခ်ဳပ္ဘို႔ အီဂ်စ္ ႏိုင္ငံ က အဓိက အခန္းက႑ မွာပါဝင္ပါတယ္။ လိုအပ္ခ်က္ နဲ႔ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈ ေတြ မ်ားျပားလာတာ နဲ႔အမွ် ဒီ ႏိုင္းျမစ္ေရ အေပၚ မွီခိုေနရတဲ့ ႏိုင္ငံ ေတြ အခ်င္းခ်င္း ထိပ္တိုက္ ေတြ႕မႈ ေတြလည္း မ်ားျပားလာပါတယ္။ အဓိက ကေတာ့ ပါဝါပါ။ ေရ႐ွိတဲ႔သူ အင္အား ပါဝါ ႀကီးတယ္။ ဘယ္လို သံုးရမလဲ အမိန္႔ေပး ႏိုင္တယ္။
    • ႏိုင္းျမစ္အေရး က ႏိုင္ငံေရး နဲ႔ပါသက္ဆိုင္လာပါတယ္။ ေရေပးေဝ ႏိုင္မႈ ေလ်ာ႔နည္း လာတာနဲ႕ အမွ် အားလံုးရဲ႕ Cooperation (ပါဝင္ကူညီမႈ) and Conservation (ေခြ်တာမႈ) ေတြ တိုးလုပ္ရေတာ့မွာ မို႔ပါ။ ေရမ႐ွိ ရင္ သက္႐ွိေတြမ႐ွိႏိုင္ ပါဘူး။
    • Solution (အေျဖ) တိုင္းအတြက္ ေကာင္းက်ိဳး၊ ဆိုးက်ိဳးေတြ ႐ွိေနပါတယ္။ ႏိုင္ငံ ေဒသကိုလိုက္လို႔ လိုအပ္ခ်က္ နဲ႔ ပူပန္စရာေတြ ကလည္း အမ်ိဳးမ်ိဳး ႐ွိေနႏိုင္ပါတယ္။
  5. ေရအရင္းအျမစ္ ကို ရည္ညႊန္းျခင္း ႏွင့္ ပိုမိုေကာင္းမြန္ေအာင္ ျပဳျပင္ မြမ္းမံျခင္း
    1. USA
      US မွာ ေရထုကို သန္႔ရွင္း ေစဘို႔ ျပည္သူလူထု ရဲ့ေထာက္ခံ မႈကို ရယူၿပီး US ကြန္ဂရက္ က Clean Water Act ကို ၁၉၇၂ ခုႏွစ္မွာ အတည္ျပဳေပးခဲ့ပါတယ္။ Clean Water Act ကိုမူတည္ ၿပီး
      • EPA (Environmental Protection Agency) က Water Pollution (ေရညစ္ညမ္းမႈ) ကို Monitor (ေစာင့္ၾကည့္) ၿပီး regulate (ထိန္းခ်ဳပ္မႈ) လုပ္ေပးပါတယ္။
      • Clean Water Act က Surface Water ထဲမွာပါဝင္ ခြင့္ျပဳႏိုင္တဲ့ Allowable Levels Of Contaminants ရဲ႕ Standard ကို သတ္မွတ္ ေပးပါတယ္။
      • Industryေတြရဲ့ Wastewater Standards ကိုလည္းသတ္မွတ္ေပးပါတယ္။
      • ဒါ႔အျပင္ ျမစ္ေခ်ာင္းေတြ နဲ႔ ပင္လယ္သမုဒၵရာ ထဲကို Pollutants (အညစ္အေၾကး) ေတြ စြန္႔ပစ္ တာကို လည္း Crime (ရာဇဝတ္မႈ) အျဖစ္သတ္မွတ္ ေစပါတယ္။
      • Clean Water Act ေၾကာင့္ ေရေတြကို ပိုသန္႔လာေစေပ မဲ့ လုပ္စရာေတြ က်န္ပါေသးတယ္။ ဥပမာ Run-offs (လယ္ယာ၊ ျမိဳ႕ျပလမ္းမ၊ လမ္းသြယ္) ေတြရဲ့ ျပႆနာကို ေျဖ႐ွင္းႏိုင္ဘို႔ပါ။
    2. Singapore
      သီးသန္႔ တင္ျပေပး ပါမယ္။ …
    3. ျမန္မာျပည္
      သီးသန္႔ တင္ျပေပး ပါမယ္။ …
    4. World
      • စက္မႈ နည္းပညာ ဖြင့္ၿဖိဳးမႈ နဲ႔ ေရကို ေခြ်တာမႈ နဲ႔ ေရညစ္ညမ္းမႈ ေလ်ာ့က် ေအာင္ လုပ္လာၾကပါတယ္။ စိုက္ပ်ိဳးေရးမွာ ေရေလာင္းတဲ့ နည္းစနစ္ ေတြ ျမင့္လာသလို ေရသိပ္မလိုတဲ့ ဆန္၊ေျပာင္း မ်ိဳးေတြစိုက္ ျခင္းျဖင့္ ေရကိုေခြ်တာ ႏိုင္ပါတယ္။
      • စက္႐ံုေတြက လည္း ေရကို သန္႔စင္ျခင္းျဖင့္ သူတို႔ရဲ႕ ကုန္က်စရိတ္ကိုေလွ်ာ့ေစ ႏိုင္တာ ေတြ႕လာၾကပါတယ္။ ဒါ႔အျပင္ စြန္႔ပစ္အမိႈက္ ေတြကိုလည္း ေလွ်ာ့ေစပါတယ္။
      • Recycle Grey Water ဆိုတာကေတာ့ အဝတ္ေလွ်ာ္စက္ေတြ၊ sinks ေတြ၊ ေရခ်ိဳးခန္းေတြ က ေရေတြ (အိမ္သာမွထြက္ေသာ ေရမပါ) ကို သန္႔စင္ၿပီး ျပန္သံုးတဲ႔ စနစ္ပါ။ ဒီ သန္႔စင္ ထားတဲ့ ေရက ေသာက္လို႔မရေပမဲ့ အပင္ေတြ ကို ေရေလာင္း လို႔ရပါတယ္။ အိမ္သာ ကိုလည္း Flush လုပ္လို႔ ရပါတယ္။
      • Municipal Waste Water Treatment Plant ေတြမွာ ေတြ႔ရတဲ့ ျပႆနာ ကေတာ့ Sludge (မိလႅာ) ေတြကို စြန္႔ပစ္ ႏိုင္ဘို႔ပါ။ ဒါေၾကာင့္ ဒီေနရာ မွာ Bio-remediation ဝင္လာပါတယ္။ Bio-remediation ဆိုတာ ကေတာ့ Biological Agents ေတြျဖစ္တဲ့ bacteria နဲ႔ plants ေတြကိုသံုး ၿပီးသန္႔စင္တဲ့ နည္းစနစ္ပါ။ သဘာဝ အတိုင္း (သို႔) စိုက္ပ်ိဳးတည္ေဆာက္ ထားတဲ့ Wetlands ေတြကို သံုးၿပီး သဘာဝ အတိုင္း တည္႐ွိေနတဲ့ နည္း နဲ႔ Toxics (အဆိပ္အေတာက္) ေတြကို ဖယ္႐ွားပစ္တဲ့ နည္းပါ။
      • လူဦးေရ သိပ္ထူထပ္လာတဲ့ အခါ Treatment Plant ကိုတည္ေဆာက္ဘို႔ က ဧကရာခ်ီတဲ့ ေျမကို သံုးရမဲ့ Wetlands ေဆာက္ဘို႔ထက္ စီးပြားေရး အရ တြက္ေျခ ပိုကုိက္ ႏိုင္ တဲ့အျပင္ ပိုထြက္လာတဲ့ ေျမမွာ လည္းလူေတြ အတြက္ ပိုၿပီးလိုအပ္တဲ့ အေဆာက္အအံု (ဥပမာ ေဆး႐ံု) ကို ေဆာက္လို႔ရတယ္ မဟုတ္လား။
    5. Desalination
      • ကမ ၻာ ေပၚမွာ ေပါေပါမ်ားမ်ား ရႏိုင္မွာ က သမုဒၵရာထဲကေရ၊ ေရငံေတြပါ။ ေရထဲက ဆားေတြ ကိုဖယ္ထုတ္ ႏိုင္မယ္ ဆိုရင္ ေသာက္သံုးေရ ရၿပီေပါ့။ Desalination လို႔ေခၚတဲ့ Technology ကို ေကာင္းေကာင္း သိေနၾကပါၿပီ။ ဒီအျခားေ႐ြးစရာ မ႐ွိတဲ့ ႏိုင္ငံေတြ ေနရာေတြ မွာ တြင္တြင္က်ယ္က်ယ္ သံုးေနၾကပါၿပီ။
      • ေရငံေတြ ကို ဆားမျဖတ္ႏိုင္တဲ့ Membrane မွာ ျဖတ္ေစၿပီး သန္႔စင္တာပါ။ သူ႔ရဲ႕အားနည္းခ်က္ေတြကေတာ့ Energy Usage စြမ္းအင္ေတြ အမ်ားႀကီး သံုးစြဲ တာနဲ႔ Systems ေတြကေစ်းႀကီးေန လြန္းတာပါ။
      • ဒီလို ဆားငံေရကေန ေသာက္ေရသန္႔ ထုတ္လုပ္တဲ့နည္းပညာ ေတြ႐ိွေနၿပီဆိုေပမဲ့ ျမန္မာျပည္ လို ႏိုင္ငံ မ်ိဳး မွာေတာ့ လက္ေတြ႕ အသံုးခ်ႏိုင္ ဘို႔က ေဝးေနတုန္းပါ။ စကၤာပူလို ႏိုင္ငံမ်ိဳး မွာေတာင္ တြက္ေခ်မကိုက္ေသးလို႔ စက္႐ုံသံုး ဘို႔ေလာက္ပဲ ထုတ္လုပ္ပါေသးတယ္။ ေရ႐ွားပါးၿပီး ေရနံေၾကာင့္ အရမ္း ခ်မ္းသာေန ၾကတဲ့ UAE (အာရပ္ေစာ္ဘြားမ်ားႏိုင္ငံ) က ဒူဘိုင္းလို ေနရာမ်ိဳးမွာေတာ ့ အႀကီးအက်ယ္ ထုတ္လုပ္ပါတယ္။
      • ကမ ၻာ ေပၚမွာ လက္႐ွိ သံုးစြဲေနတဲ့ အရည္အတြက္ နဲ႔ ယွဥ္ရင္ေတာ့ ၁% ထက္ ေတာင္ နည္း ေနပါေသးတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေရသန္႔ လိုအပ္ခ်က္ မ်ားလာတာ နဲ႔ အတူ Desalination ကုိ အလားအလာ ေကာင္းတဲ့ အရင္းအျမစ္ အျဖစ္ ဆက္လက္ ႐ွာေဖြေလ့လာ ေနၾကအံုးမွာပါ။
    6. လူ ေတြက ေရသန္႔ရ႐ွိေရး အားထုတ္မႈေတြ နဲ႔ ေတြ အႀကီးအက်ယ္ ေျပာင္းလဲ ေစခဲ့ၿပီ။ ေရအရင္းအျမစ္ ေတြကို စနစ္တက် Efficiently and effectively (အက်ိဳး႐ွိ႐ွိ၊ ထိထိေရာက္ေရာက္) စီမံခန္႔ခြဲ ဘို႔လိုလာပါၿပီ။ Water Quality And Quantity Issues (ေရေကာင္းေရသန္႔ လံုလံုေလာက္ေလာက္ ရ႐ွိေရး) ဟာ က်ေနာ္တို႔ အားလံုး၊ ရပ္ကြက္၊ ေက်း႐ြာ၊ ျမိဳ႕၊ ႏိုင္ငံ သာမက၊ တစ္ကမ ၻာ လံုးရဲ့ အေရးပါ။ ဒီအေၾကာင္းအရာ နဲ႔ပတ္သက္ လို႔ စနစ္ တက်ေလ့လာ ျပဳစု ထားတဲ့ UNICEF: Water Quality Handbook 2008 စာအုပ္ ကို Free Download လုပ္ၿပီး ေလ့လာႏိုင္ပါတယ္။

မွီျငမ္း။
  1. UNICEF: http://www.unicef.org/
  2. UNICEF: Water Quality Handbook 2008
  3. US-EPA: www.epa.gov
  4. Singapore National Environment Agency Public Utilities Board
  5. DVD: Environmental Science for Students

Web-Links
  1. The Water Cycle [ http:/en.wikipedia.org/wiki/Water_cycle ]
  2. PH Level [ http://en.wikipedia.org/wiki/PH ]
  3. Thermal Pollution [ http://en.wikipedia.org/wiki/Thermal_pollution ]
  4. Bio-Oxygen Demand (BOD5) [ http://en.wikipedia.org/wiki/Biochemical_oxygen_demand ]
  5. Chemical Oxygen Demand (COD) [ http://en.wikipedia.org/wiki/Chemical_oxygen_demand ]
  6. Algal bloom [ http://en.wikipedia.org/wiki/Algae_bloom ]
  7. Turbidity [ http://en.wikipedia.org/wiki/Turbidity ]
  8. Oyster [ http://en.wikipedia.org/wiki/Oyster ]
  9. Ecological importance of oyster reefs[ http://habitat.noaa.gov/restorationtechniques/public/habitat.cfm?HabitatID=2&HabitatTopicID=11 ]
  10. DDT (Dichloro-Diphenyl-Trichloroethane) [ http://en.wikipedia.org/wiki/DDT ]
  11. Climate Change [ http://en.wikipedia.org/wiki/Climate_change ]
  12. Sinkhole [ http://en.wikipedia.org/wiki/Sink_hole ]
  13. Hurricane Katrina[ http://en.wikipedia.org/wiki/Hurricane_Katrina ]
  14. Clean Water Act [ http://www.epa.gov/watertrain/cwa/ ]
  15. EPA (Environmental Protection Agency)[ http://www.epa.gov/ ]
  16. Bio-remediation [ http://en.wikipedia.org/wiki/Bio-remediation ]
  17. Desalination [ http://en.wikipedia.org/wiki/Desalination ]
  18. UNICEF: Water Quality Handbook 2008 (Free Download) [ http://www.unicef.org/wes/files/WQ_Handbook_final_signed_16_April_2008.pdf ]
  19. UNICEF: http://www.unicef.org/[ http://www.unicef.org/ ]
  20. Singapore National Environment Agency [ http://app.nea.gov.sg/ ]
  21. Public Utilities Board [ http://www.pub.gov.sg/ ]  

ေလထုသန္ ့ရွင္းေရး ( Clan Air )
ေလ၊ ကမာၻေပၚ က အႀကီးမားဆံုး အရင္းအျမစ္ ျဖစ္သလို အေရးအပါဆံုး (သို႔) မရွိမျဖစ္ အလိုအပ္ဆံုး လည္း ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ လူေတြ ရဲ့ ခႏၶာကိုယ္ ဟာ အစားအစာ နဲ႔ ေရ မရွိပဲ ေန႔ေပါင္း မ်ားစြာ အသက္ရွင္ ေနႏိုင္ ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေလ မရွိပဲ တစ္မိနစ္၊ ႏွစ္မိနစ္ ေက်ာ္ၾကာရံုေလးေလာက္ ပဲ ႀကိဳးစားေနၾကည့္ပါအံုး။
  • Introduction
    • တကယ္ေတာ့ က်ေနာ္တို႔ အသက္ရႈ ေနရတဲ့ ေလဆိုတာ atmosphere (ေလထု) ရဲ့ အစိတ္အပိုင္း ငယ္တစ္ခုသာ ျဖစ္ပါတယ္။ ကမာၻ႔ေလထု ကို အလႊာေတြ ခြဲျခားသတ္မွတ္ ထားၿပီး ေလ့လာၾက ပါတယ္။ အလႊာတစ္ခုခ်င္း စီမွာ ထူးျခားတဲ့ ေပါင္းစပ္ဖြဲ႕စည္းမႈ၊ ဂုဏ္သတၱိ နဲ႔ အပူခ်ိန္ ပံုစံ ကိုယ္စီ ေတြ ရွိေနၾကလို႔ပါ။ ( ငယ္ငယ္တုန္း က အေထြေထြ သိပၸံ မွာသင္ခဲ့ ရ တာ မွတ္မိေကာင္း မွတ္မိၾကပါလိမ့္ မယ္။ ) ကမာၻႀကီး ေလထု စီးဆင္း လည္ပတ္တဲ့ ပံုစံ အရ ဒီ atmospheric air က ေလေတြကို ကမာၻ တလႊား ေရႊ႕ေျပာင္းေပးေန ပါတယ္။ continent (တိုက္) တစ္ခုကေန တစ္ခု ကို ရက္ပိုင္း အတြင္းမွာ ရက္အနည္းငယ္ အတြင္း ေရာက္ေအာင္ ပို႔ေဆာင္ေပးႏုိင္ပါတယ္။ အာဖရိက ဆာဟာရ မွာ မုန္တိုင္း တိုက္ လို႔ လြင့္ ထြက္လာတဲ့ အမႈန္အမႈိက္ ေတြ ဟာ ေတာင္အေမရိက တိုက္ နဲ႔ ကာရီဘီယံ ပင္လယ္ေကြ႔ ကို ငါးရက္ေလာက္ နဲ႔ ေရာက္သြားႏိုင္ ပါတယ္။
    • သဘာဝ အတိုင္းပဲျဖစ္ျဖစ္၊ လူေတြေၾကာင့္ ပဲ ျဖစ္ျဖစ္ ေနရာေဒသ တစ္ခု မွာ ျဖစ္ေနတဲ့ Local Air Pollution ဟာ ေနာက္ဆံုးမွာ ေတာ့ Global Air Pollution ကိုျဖစ္ေစႏိုင္ တာပါပဲ။ ဘာေၾကာင့္လဲ ဆိုေတာ့ ကမာၻေပၚ မွာ ရွိတဲ့ သက္ရွိ အားလံုးက အျပန္အလွန္ ဆက္သြယ္ေနၿပီး အသက္ဆက္ႏိုင္ ဘို႔အတြက္ လည္း ေလကို မွီခို ေနရလို႔ပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္ လူေတြနဲ႔ သက္ရွိသတၱဝါ ေတြ အပင္ေတြ အသက္ဆက္ ႏိုင္ဘို႔ အတြက္ Air Quality ဟာ အလြန္႔အလြန္ ကို အေရးပါ လာပါတယ္။
  • Air Pollution
    • WHO ရဲ့ ေလ့လာခ်က္ အရ ကမာၻ ေပၚမွာ သန္းေထာင္ခ်ီ တဲ့ လူေတြ ဟာ က်န္းမာေရး အတြက္ ရႈရႈိက္ဘို႔ မသင့္ ေတာ္ မသန္႔ရွင္း တဲ့ ေလ (Outdoor Air) ကို ရႈရိႈက္ေနရတယ္ လို႔ဆိုပါတယ္။ ဒီအေျခအေန ကို စဥ္းစားရ ခက္ေကာင္းခက္ေပမဲ့ တစ္ခု ကိုေတာ့ အမွတ္ရေစ မွာပါ။ က်ေနာ္ တို႔ ပတ္ဝန္းက်င္ မွာ ရွိတဲ့ ေလထဲ မွာ တစ္ခါတစ္ရံ အႏၲရာယ္ ရွိတဲ့ dangerous materials ေတြ ပါဝင္ေနႏိုင္ တယ္ ဆိုတာပါပဲ။ ဒါဆို ဒီ pollutants ေတြ ဘယ္ကလာ ၿပီး ဘာလို႔ အႏၲရာယ္ ေပးႏိုင္တာလဲ။
    • Air Pollutions ဆိုတာ ကေတာ့ လူ၊ တိရစၧာန္၊ အပင္ေတြ နဲ႔ ပတ္ဝန္းက်င္ ကို ဆိုးက်ိဳး ဒုကၡ ေပးႏိုင္တဲ့ harmful substances ေတြ ေလထဲမွာ ပါဝင္ေနတာ ကို ေခၚတာပါ။
    • သဘာဝ အတိုင္း ျဖစ္လာတဲ့ natural pollutants ေတြ လည္းရွိပါတယ္။ ဥပမာ အားျဖင့္ သဘာဝ အတိုင္း ေတာမီးေလာင္ တဲ့ အခါ၊ ထြက္လာတဲ့ မီးခိုး နဲ႔ အမႈန္ေတြ ဟာ ပတ္ဝန္းက်င္ မွာ ေနထိုင္တဲ့ သူေတြ ကို အႏၲရာယ္ ေပးႏိုင္ပါတယ္။ ႐ႊံ႕ႏြံ စိမ့္ေျမေတြ ကလည္း အတိုင္းအတာ တစ္ခု အထိ natural pollutants ေတြကို ထုတ္လႊတ္ေပးပါတယ္။ ဒါေတြက ဒီေန႔ လူေတြရဲ့ လုပ္ရပ္ ေတြေၾကာင့္ ျဖစ္တဲ့ Pollutants အတိုင္းအတာ နဲ႔ ယွဥ္ရင္ေတာ့ အေသးအမႊား small scale ေလးသာပါ။
    • လူေတြ ေၾကာင့္ ျဖစ္တဲ့ Pollution ေတြ၊ ဥပမာ၊ ၊ Fossil Fuel ေတြ ကို မီးရိႈ႕တာ၊ (အင္ဂ်င္ေတြ မွာ သံုးတာ) ေတြ၊ ကားေတြ၊ Power plant ေတြ ကထြက္လာတဲ့ emissions ေတြ၊ လယ္ထဲ မွာ သံုးတဲ့ ဓာတ္ေျမၾသဇာ ေတြ က ေလထဲ ေရာက္ လာတာ ေတြ ျဖစ္ၾကပါတယ္။
    • Air Pollutants ေတြ ကို ႏွစ္မ်ိဳးခြဲျခား ႏိုင္ပါတယ္။
      • Primary Pollutants နဲ႔
      • Secondary Pollutants ပါ။
    • Primary Pollutants ဆိုတာကေတာ့ သဘာဝအတိုင္းပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ လူေတြေၾကာင့္ ပဲျဖစ္ျဖစ္ ေလထဲကို တိုက္ရိုက္ စြန္႔ထုတ္ လုပ္တဲ့ Pollutants ေတြပါ။
    • ဒီ Pollutants ေတြက အခ်င္းခ်င္း ဓာတ္ျပဳ၊ ေနေရာင္ နဲ႔ ေတြ႔ ၿပီး Secondary Pollutants လို႔ ေခၚတဲ့ new chemical compounds ေတြ ျဖစ္လာပါတယ္။ ရံဖန္ရံခါ Secondary Pollutants ေတြ က Primary Pollutants ထက္ ပိုၿပီး ပ်က္စီးထိခုိက္ မႈ ကို ျဖစ္ေစပါတယ္။
    • ေတြ႔ရမ်ားတဲ့ Common Outdoor Pollutants ေတြ ကေတာ့ Carbon oxides, sulfur oxides, nitrogen oxides, ozone နဲ႔ အမႈန္အမႊား (suspended particulate matters) ေတြ ျဖစ္ၾကပါတယ္။
    • Solid particles ေတြနဲ႔ Liquid droplets ေလးေတြ ေပါင္းစပ္ ပါဝင္ေနတဲ့ suspended particulate matters ေတြက သာမန္မ်က္ေစ့ နဲ႔ မျမင္ႏိုင္ေလာက္ေအာင္ ေသးငယ္ပါတယ္။ ဖုန္ေတြ၊ အမႈန္အမႈိက္ ေတြ၊ က်ပ္ခိုးေတြ၊ မီးခိုးေတြ မွာ ဒီ suspended particulate matters ေတြ ပါဝင္ပါတယ္။
    • Sources ေနရာေပါင္းစံု က ထြက္လာႏိုင္တဲ့ Air Pollutants အမ်ိဳးမ်ိဳး အဖံုဖံု ရွိေနတာ နဲ႔ ဒီ Pollutions ေတြ က က်ေနာ္တို႔ ပတ္ဝန္းက်င္ က ေလရဲ့ Quality ကိုထိခိုက္ေစႏိုင္ေတြ ကို သိရွိေနၾကပါၿပီ။ က်ေနာ္ တို႔ ေတြရဲ့ ဘဝ ကို ဘယ္လို ထိခိုက္မႈ ရွိမလဲ။ က်န္းမာေရးျပႆနာ တင္မဟုတ္ပဲ ပတ္ဝန္းက်င္ ကို အႀကီးအက်ယ္ ပ်က္စီးယိုယြင္း ေစတာ လည္း ေတြ႕ရပါမယ္။ အခ်ိဳ႕ ကို သိႏိုင္ ဘို႔ မလြယ္ကူ ေပမဲ့ အခ်ိဳ႕ ကိုေတာ့၊ ျမင္ေတြ႕ႏိုင္၊ အနံ႔ရ ႏိုင္၊ အရသာေတာင္ ခံစားရႏိုင္ပါေသးတယ္။
  • Carbon Oxides
    • Carbon monoxide နဲ႔ Carbon dioxide ေတြပါဝင္တဲ့ ကာဗြန္ ေအာက္ဆိုဒ္ ေတြကို အနီးကပ္ေလ့လာ ၾကည့္ရေအာင္။ ဒီဓာတ္ေငြ႔ ႏွစ္ခုစလံုး သဘာဝ အတိုင္း တည္ရွိ ေနႏိုင္ ပါတယ္။ မီးေတာင္ေပါက္ကြဲ မႈ လို သဘာဝ ျဖစ္စဥ္ေတြ က ဒီဓာတ္ေငြ႔ ႏွစ္ခု အပါအဝင္ အျခားဓာတ္ေငြ႔ အမ်ားအျပား ေလထု ထဲ ကို ထုတ္လႊတ္ ပစ္ပါတယ္။
    • လူေတြ အပါအဝင္ သက္ရွိေတြ (အပင္ေတြ အပါအဝင္) က အသက္ရႈထုတ္ တဲ့ အခါ carbon dioxide ပါဝင္ၿပီး အဆက္မျပတ္ ကို ရႈထုတ္ ေနတာပါ။ ကာဗြန္ ဒိုင္ ေအာက္ဆိုဒ္ ပမာဏ အတိုင္းအတာ တစ္ခု အထိ ရွိတာ က အေကာင္း ပါ။ သက္ရွိတိုင္း မွာ ေရာ၊ ေလထဲမွာေရာ၊ ေက်ာက္တံုးေက်ာက္ခဲ ေတြ မွာပါ ပါဝင္ေနတာပါ။ ကမာၻႀကီး ကို သင့္ေတာ္တဲ့ ေႏြးေထြးမႈ ရေစတဲ့ Natural Green House Effect အတြက္လည္း အဓိက အေရးပါတဲ့ ေနရာ မွာ ရွိေနပါတယ္။
    • Carbon cycle က ကမာၻေပၚ က သက္ရွိ ေတြ အားလံုးနဲ႔ ပတ္သက္ပါတယ္။ ဥပမာ အပင္ေတြ အစာခ်က္ တဲ့အခါ CO2ကိုအသံုးျပဳၾကၿပီး ဒီအပင္ေတြ ေသသြားၿပီး ပုတ္သိုးလာတဲ့ အခါ CO2 ကို ျပန္ထုတ္လႊတ္ ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ လူေတြ ရဲ့ လုပ္ရပ္ေတြ ေၾကာင့္ ဒီ သဘာဝ သံသရာ စက္ဝိုင္း ကို ေျပာင္းလဲ ေစပါတယ္။ ဥပမာ Fossil Fuel ေတြ ကို မီးရိႈ႕တဲ့ အခါ ထြက္လာတဲ့ CO2 ေတြကို ေလထုထဲ ကိုထုတ္လႊတ္၊ ဒါေၾကာင့္ ေလထုထဲ မွာ Green house gases ေတြ မ်ားလာ၊ ေနကရတဲ့ အပူေတြ ကို ကမာၻ႔ေျမ မ်က္ႏွာျပင္နားမွာ ပိတ္ေလွာင္မိေစ တာေၾကာင့္ ကမာၻႀကီး ကို ပိုၿပီး ပူေႏြး လာေစပါတယ္။ က်န္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္တစ္ရာ အတြင္းမွာ ေလထဲမွာ ရွိတဲ့ CO2 ရဲ့ အတိုင္းအဆ ဟာ သိသိသာသာ တိုးလာတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ ကမာၻႀကီး ကိုပိုမို ပူေႏြးေစတဲ့ အေျခအေန နဲ႔ပတ္သက္ လို႔ CO2 ရဲ့ အခန္းက႑ က သိပ္အရွင္းလင္း ႀကီးေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ ၄င္းရဲ့ အစြမ္းသတၱိ နဲ႔ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ ေတြေၾကာင့္ အနီးကပ္ ေစာင့္ၾကည့္ ေနၾကပါတယ္။
    • Carbon monoxide ကို ဓာတ္ဆီလို၊ ေက်ာက္မီးေသြး အစရွိတဲ့ Carbon based Fuel ေတြ Incomplete combustions လို႔ေခၚတဲ့ မျပည့္မစံု မီးေလာင္ (ေပါက္ကြဲ) ရာက ျဖစ္ေပၚေစပါတယ္။ Carbon monoxide က သဘာဝ ေလထဲက oxygen ေတြ နဲ႔ ေပါင္းစပ္ၿပီး ေနာက္ဆံုးေတာ့ Carbon dioxide အျဖစ္ ေျပာင္းလဲ သြားပါတယ္။ U.S. မွာ Carbon monoxide အမ်ားဆံုး ထြက္တဲ့ ဇာစ္ျမစ္ ကေတာ့ ေမာ္ေတာ္ကား ေတြ ရဲ့ အိပ္ေဇာ့ေတြ ကပဲျဖစ္ပါတယ္။ Carbon monoxide က အေရာင္မရွိ၊ အနံ႔ မရွိ ေပမဲ့ အရမ္းကို အဆိပ္ျပင္းပါတယ္။ (1941-45 ေလာက္မွာ ဂ်ာမန္နာဇီေတြ က သန္းခ်ီတဲ့ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးေတြ ကို ဖမ္းဆီး ပိတ္ေလွာင္သတ္ခဲ့ၾက တဲ့ အဆိပ္ေငြ႔ ပါ။)။
  • Indoor Air Pollution
    • ထင္းမီး (သို႔) အျခား မီးဖိုေတြ ကို အိမ္ထဲမွာ ထား မီးဖိုတဲ့ အခါ ေလထဲကို carbon monoxide ဓာတ္ေငြ႕ေတြ ထုတ္လႊတ္ပါတယ္။ ေလဝင္ေလထြက္ မေကာင္းတဲ့ ေနရာေတြ မွာ လူေတြကို အသက္ အႏၲရာယ္ ေပးႏိုင္တဲ့ ဓာတ္ေငြ႕ ျဖစ္လာပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီလို အႏၲရာယ္ ေပးႏိုင္တဲ့ အေျခအေန ေရာက္လာတဲ့ အခါ warning alarm ေပးႏိုင္တဲ့ Carbon monoxide detectors ေတြ ကို အိမ္ထဲမွာ တတ္ဆင္ ထားႏိုင္ပါတယ္။
    • carbon monoxide အျပင္ အႏၲရာယ္ ေပးႏိုင္တဲ့ အျခား ဓာတ္ေငြ႕ေတြ ကေတာ့ မီးခိုး နဲ႔ အျခား အဆိပ္ဓာတ္ေငြ႔ ေတြ ျဖစ္တဲ့ styrene နဲ႔ formaldehyde ေတြ ပါ။ အိမ္ေဆာက္ ပစၥည္းေတြ၊ insulations ေတြ နဲ႔ ေကာ္ေဇာ ေတြက ေန ဒီဓာတ္ေငြ႕ေတြ ကို ထုတ္လႊတ္ ႏိုင္ပါတယ္။ ေတြ႕ရေလ့ ရွိတဲ့ Indoor Air Pollutants ေတြ ကေတာ့
      • Carbon dioxide (CO2)
      • Carbon monoxide (CO)
      • Formaldehyde (HCHO)
      • Lead (Pb)
      • Nitrogen dixoide (NO2)
      • Odors
      • Ozone (O3)
      • Particles
      • Radon (Rn)
      • Sulfur Dioxide (SO2)
      • Volatile Organic Compounds, VOCs
    • Indoor Air Pollutions က အဓိက ျပႆနာပါ။ ေလထဲကို ေရာက္လာတဲ့ ဓာတ္ပစၥည္းေတြ က အေဆာက္အအံု အျပင္မွာ ဆို အားေပ်ာ့သြား Dilluted ျဖစ္သြား ႏိုင္ေပမဲ့ လံုေနတဲ့ အေဆာက္အအံု အတြင္းထဲမွာ ေတာ့ ပိုမို အားျပင္း concentrated ျဖစ္လာပါေတာ့တယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕ air pollutants ေတြရဲ့ ပါဝင္မႈ ႏႈန္းက အျပင္မွာ ထက္ အဆ ရာခ်ီရွိေန ႏိုင္ပါတယ္။ radon ကိုပဲ ဥပမာ ၾကည့္ရေအာင္။ ဒီ အေရာင္မဲ့၊ အနံ႔မဲ့၊ radioactive ဓာတ္ေငြ႕ က အခ်ိဳ႕ေက်ာက္ေတြ၊ ေျမႀကီးေတြ မွာ သဘာဝ အတိုင္း ျဖစ္ေပၚ ေနတာပါ။ ဒီဓာတ္ေငြ႕ ရွိေနတာကို ေတြ႕ႏိုင္ဘို႔ေနေန သာသာ သိမွာေတာင္ မဟုတ္ပါဘူး။ ေျမၾကီးထဲ မွာပဲ ေလွ်ာက္သြားေနလို႔ ကေတာ့ ဘယ္ျပႆနာ ရွိမွာလဲ။ ဒီဓာတ္ေငြ႕ က Foundation အက္ေၾကာင္းေတြ ကေန အေဆာက္အအံု အတြင္းထဲ ကို ဝင္ၿပီး စုေဝးလာႏိုင္ၿပီး ရႈရႈိက္မိရင္ က်န္းမာေရး ကိုထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ စိတ္ဝင္စားစရာ ပါ။ Energy efficient ျဖစ္ဘို႔အတြက္ insulation ေတြ နဲ႔ မလံု၊ လံုေအာင္ လိုက္ပိတ္ဆို႔ ၾကတဲ့ အခါ radon လိုဓာတ္ေငြ႕မ်ိဳး ကိုေလွာင္ထားသလို လည္း ျဖစ္ေစပါေတာ့တယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ အေဆာက္အအံု အတြင္းမွာ ရႈရႈိက္ရတဲ့ ေလ က အျပင္ကေလာက္ မလတ္ဆတ္ ပါဘူး။ indoor air pollutions က မ်က္ေစ့ေတြ ယားယံေစတာ၊ လည္ေခ်ာင္းယားတာ၊ ေခါင္းကိုက္တာေတြ အျပင္ ဒီဒါဏ္မခံ ႏိုင္တဲ့ အခ်ိဳ႕ လူေတြ မွာဆို ထိေတြ႕ မိတာနဲ႔ ဆိုးရြား တဲ့ ရလာဒ္ ကို ေပးႏိုင္ပါတယ္။
  • Air Quality
    • ေလက အိမ္၊ အေဆာက္အအံု အတြင္း မွာေရာ အျပင္မွာပါ၊ ေနရာတိုင္း မွာရွိေနပါတယ္။ air pollution လည္း ထို႔အတူ ပဲေပါ့။ ဒါေၾကာင့္ ေလေကာင္းေလသန္႔ ကို ရႈရိႈက္ ေနရတာ ဟုတ္မဟုတ္ သိေနႏိုင္ ဘို႔ ဆိုတာ က သင့္ က်န္းမာေရး ကိုကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္ ႏိုင္ဘို႔ အတြက္ အေရးႀကီးပါတယ္။
    • ေႏြရာသီ ရဲ့ ဥတု က ပူျပင္း ေနပါတယ္။ ေႏြရာသီ ရဲ့ ေကာင္းကင္ က လည္း ျမဴဆိုင္း မဲေမွာင္လို႔၊ ဒီ ရက္ပိုင္းေတြ မွာ အပူ တစ္ခုတည္းက မခံႏိုင္ေအာင္ လုပ္ေနတာ ဟုတ္ခ်င္မွ ဟုတ္မွာပါ။ ေလရဲ့ သန္႔ရွင္းလတ္ဆတ္ မႈ မရွိတာ ေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဘယ္လိုလုပ္ သိရမွာလဲ။ U.S / Canada မွာေတာ့ AQI (Air Quality Index) ကို ၾကည့္တာပါ။ သူ႔မွာ စေကးက 0 to 500 အထိ ရွိၿပီး ေလရဲ့ လတ္ဆတ္မႈ နဲ႔ က်န္းမာေရး နဲ႔သက္ဆိုင္တဲ့ အဆင့္ ေျခာက္ဆင့္ ကို အေရာင္ေျခာက္မ်ိဳး နဲ႔ မွတ္သားပိုင္းျခား ထားပါတယ္။ အစိမ္းေရာင္ ဆိုရင္ ေကာင္းတယ္။ အႏၲရာယ္ မရွိ သေလာက္ပဲ။ အနီေရာင္ ဆိုရင္ က်န္းမာေရး အတြက္ မေကာင္းေတာ့ ပါဘူး၊ လူတိုင္းလိုလို မွာ က်န္းမာေရး ဆိုးက်ိဳးေတြ စေတြ႕လာရပါလိမ့္မယ္။ နီညိဳပုတ္ (maroon) ဆို တာကေတာ့ အႏၲရာယ္ ေပးႏိုင္တဲ့ Hazardous air quality ကို ျပတာမို႔ အေရးေပၚ အေျခအေန လို႔ သတ္မွတ္ ပါတယ္။
    • Health classifications used by the EPA: အရ AQIကို ဒီလို သတ္မွတ္ ထားပါတယ္။
      •   0-50  Good is usually green

      •  51-100 Moderate is usually yellow

      • 101-150 Unhealthyfor sensitive groups is usually orange

      • 151-200 Unhealthyis usually red

      • 201-300 Very unhealthyis usually purple

      • 301-500 Hazardous is usually maroon
    • စကာၤပူ ႏိုင္ငံ မွာေတာ့ U.S EPA ရဲ့ မူေဟာင္း PSI (Pollutant Standards Index) ကိုသံုးေနဆဲ ျဖစ္ၿပီး National Environment Agency ေနေစာင့္ၾကည့္ monitor လုပ္ေနပါတယ္။
    • အခ်ိဳ႕ သိပၸံ သုေတသီ ေတြက ေလထုထဲ မွာ ဘာ Pollutants ေတြ ဘယ္ေနရာမွာ၊ ဘယ္ေလာက္၊ ဘယ္ႏႈန္းနဲ႔ ရွိေနသလဲ သိႏိုင္ဘို႔ အတြက္ ႀကိဳးစားေနၾကပါတယ္။ ေလရဲ့ အနိမ့္အျမင့္ ေနရာစံု က ေလထုရဲ့ အေျခအေန ကို သိရေအာင္ ဓာတ္ခြဲခန္း ကိရိယာေတြ တတ္ဆင္ထားတဲ့ ေလယာဥ္ ေတြ နဲ႔ ေလထု အျမင့္ထဲ ကိုပ်ံသန္း၊ အျမင့္ နဲ႔ ေနရာစံု က ေလေတြ ကို ပိုက္ေတြ နဲ႔ စုတ္ယူ ၿပီး ပါလာတဲ့ ကိရိယာေတြ နဲ႔ ဓာတ္ခြဲ ေလ့လာ ေနၾကပါတယ္။ ေက်ာက္မီးေသြး သံုး စက္႐ံုေတြ ကေန ထြက္လာတဲ့ sulfur dioxide၊ ေမာ္ေတာ္ကားေတြ၊ ေတာမီးေတြ ကေန incomplete combustion ေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ carbon monoxide, ေဆာင္းတြင္း မွာ ဆိုရင္ေတာ့ ထင္းေတြ မီးရႈိ႕တားတဲ့ မီးဖိုေတြ ကေန ထြက္လာတာေတြ၊ ေနာက္တစ္ခု ကေတာ့ လူသိမ်ားတဲ့ Smog နဲ႔ပတ္သက္တဲ့ Ozone စသည္ျဖင့္ ေလ့လာၾကပါတယ္။ ဒီလို သုေတသန ျပဳ ေလ့လာေနၾက တဲ့ အတြက္ သက္ဆိုင္ရာ ပတ္ဝန္းက်င္ က ေလထုတဲ မွာ ျဖစ္ေပၚ ေျပာင္းလဲမႈေတြ၊ ညစ္ညမ္းေနမႈ ေတြ နဲ႔ Air Quality ကို သိရွိ နားလည္ႏိုင္ပါတယ္။
    • Air Quality Index က လူေတြ ကို အျပင္ကေလ ရဲ့ Air Quality အေျခအေန ကို Quick overview ေပး သလို ပဲ၊ တစ္ၿပိဳင္တည္း မွာပဲ ဒီ AQI ကပဲ သိပၸံ ပညာရွင္ ေတြ ကို ေရရွည္ မွာ ေလ့လာေစာင့္ၾကည့္ မွတ္တမ္းတင္ ႏိုင္ဘို႔ နဲ႔ အကဲျဖတ္ႏိုင္ဘို႔ ေတြ ကိုလည္း အေထာက္အကူ ျပဳပါတယ္။ သူတို႔ ေတြ႕ရတဲ့ Pollutants အမ်ိဳးအစား က ဘယ္ေနရာ ကေန ထုတ္လႊတ္ ေနတာ လဲ ဆိုတဲ့ အရိပ္အျမြက္ Hint ကိုေပးပါတယ္။ ဒီ Pollutant က ကိုယ့္ေဒသ က ထြက္တာလား၊ ဒါမွမဟုတ္ ဒီလူေတြ အေဝးတစ္ေနရာ က ထုတ္လႊတ္ေနတဲ့ Source ေၾကာင့္ ေလထု ညစ္ညမ္းမႈ ဒါဏ္ကို ခံေနရတာ လား သိႏိုင္ပါတယ္။ လူေတြ ဘာလို႔ AQI ကို ဂရုစိုက္သင့္သလဲ။ ခင္ဗ်ား တို႔ရဲ့ အဆုပ္၊ ခင္ဗ်ား တို႔ အသက္ရႈႏိုင္ဘို႔၊ ခင္ဗ်ားတို႔ရဲ့ က်န္းမာေရး နဲ႔ ခင္ဗ်ားတို႔ရဲ့ ပတ္ဝန္းက်င္ အတြက္ ပါပဲ။
  • Low Level Ozone = Pollution (ေျမျပင္ ေပၚက အိုဇုန္း = အဆိပ္)
    • ေနာက္တစ္ခု ကေတာ့ smog အေန နဲ႔ လူသိမ်ားတဲ့ အိုဇုန္း (O3) ပါ။ ကမာၻ႔ေျမျပင္ ရဲ့ အထက္ အျမင့္ ၆ မိုင္ ကေန ၃၁ မိုင္အတြင္း မွာရွိတဲ့ အိုဇုန္းလႊာ က ကမာၻေပၚ ကို အႏၲရာယ္ေပးႏိုင္တဲ့ ခရမ္းလြန္ ေရာင္ျခည္ ေတြ ကို ကာကြယ္ ေပးႏိုင္ ေပမဲ့ ကမာၻ႔ေျမႏွာျပင္ နားက အိုဇုန္း ကေတာ့ အသက္ရႈသြင္း မိရင္ အဆိပ္ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
    • အိုဇုန္း ကေတာ့ ေမာ္ေတာ္ကားေတြ ကေန တိုက္ရိုက္ထြက္လာတာ မဟုတ္ပါဘူး။ hydrocarbons ေတြနဲ႔ nitrogen oxides ေတြ ေနေရာင္ျခည္ နဲ႔ေတြ႕တဲ့ အခါ Low level Ozone လို႔ေခၚတဲ့ အိုဇုန္း အျဖစ္ တုိက္ရိုက္ ျဖစ္ေပၚေစပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ အိုဇုန္း ဟာ ေအာက္ဆီဂ်င္ အျဖစ္ အရမ္းကို ၿပိဳကြဲ ေျပာင္းလဲ လိုတဲ့ ဓာတ္ေငြ႕ပါ။ O3 က O2 ထက္ အဆေပါင္း မ်ားစြာ စြမ္းအားရွိတဲ့ Oxidizing Agent တစ္ခုလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေလထဲ က hydrocarbons ေတြ ကို oxidize လုပ္ေပးၿပီး သန္႔ရွင္းဖယ္ရွား ေပးႏိုင္ေပမဲ့ ေဘးထြက္ ပစၥည္းကေတာ့ smog (မီးခိုးျမဴ) ေတြ ျဖစ္ေပၚ ေစတာပါပဲ။ smog ထဲ မွာပါတဲ့၊ မ်က္ေစ့ ကို ယားယံေစတဲ့ အစြမ္းသတၱိ ျပင္းတဲ႔ peroxyacyl nitrates လိုဓာတ္ေပါင္း မ်ိဳး ကိုလည္း ျဖစ္ေပၚ ေစပါတယ္။
    • အိုဇုန္း အနည္းငယ္ ပါတဲ့ ေလသန္႔စက္ ေတြ က ေလထဲက အညစ္အေၾကးေတြ၊ အနံ႕ဆိုးေတြကို သာမက ဘက္တီးရီးယား၊ ဗိုင္းရတ္စ္၊ မိႈ နဲ႔ အျခား ေရာဂါပိုးမႊား ေတြ ကိုပါ သဘာဝ အတိုင္း သန္႔ရွင္းေပးႏိုင္ေၾကာင္း ေတြ႕ရွိရပါတယ္။ ဒီ အိုဇုန္း နဲ႔ အစားအေသာက္၊ ေရ နဲ႔ အိမ္နံရံ ေတြ ကို ပိုးသတ္၊ သန္႔ရွင္းေစႏိုင္ပါတယ္။
    • ေရထဲ က Manganese ကို အနည္ထိုင္ သြားႏိုင္ေအာင္၊ အဆိပ္ျပင္း တဲ့ cyanides ကို အဆေထာင္ခ်ီ ေပ်ာ့တဲ့ cyanates ကို ေျပာင္းပစ္ႏိုင္ပါတယ္။ urea ကိုလည္း လံုးဝ ေခ်ဖ်က္ ေပး ႏိုင္ပါတယ္။
    • ဒါေပမဲ့ သူ႕ကို Air Pollution အျဖစ္ သတ္မွတ္ရတာ က လူေတြ၊ တိရစၧာန္ ေတြ နဲ႔ အပင္ေတြ ကို ဒုကၡ ေပးႏိုင္လုိ႔ပါ။ လူေတြရဲ့ အဆုပ္ နဲ႔ အသက္ရႈ လမ္းေၾကာင္းေတြ ကို ဒုကၡ ေပးႏိုင္ပါတယ္။ အပင္ေတြ ကို လည္း ထိခိုက္ ပ်က္စီးေစ၊ အထြက္ႏႈန္း နည္းေစ ႏုိင္ပါတယ္။ ရာဘာ နဲ႔ အျခား Building Materials ေတြ ကို လည္း ကြဲအက္ပ်က္စီး ေစႏိုင္ပါေသးတယ္။ US EPA ရဲ့ အဆိုအရ ေလထဲမွာ 40 ppb (parts per billions) ရွိရင္ ေတာင္ လူေတြ ကို ဒုကၡ ေပးႏိုင္တယ္ လို႔ ဆိုပါတယ္။ US EPA ရဲ့ Air Quality Index အရ Eight-hour average ozone concentrations 85 to 104 ppbv ကို "Unhealthy for Sensitive Groups", 105 ppbv to 124 ppbv ကို "unhealthy" နဲ႔ 125 ppb to 404 ppb ကိုေတာ့ "very unhealthy" လုိ႔သတ္မွတ္ ပါတယ္။
  • Smog (မီးခိုးျမဴ)
    • ၿမိဳ့ျပေတြမွာ ေတြ႕ရေလ့ရွိတဲ့ အဓိက pollution ကေတာ့ smog ပါ။ Industry revolution လို႔ေခၚတဲ့ စက္မႈ ေခတ္ေျပာင္း ကာလ မွာ လန္ဒန္လို ၿမိဳ့ႀကီးေတြ မွာ ေက်ာက္မီးေသြး လုိ ေလာင္စာ မ်ိဳးကို အႀကီးအက်ယ္ မီးရိႈ႕သံုးစြဲခဲ့ၾကပါတယ္။ ထြက္လာတဲ့ မီးခိုးေတြ က ျမဴႏွင္း fog ေတြ နဲ႔ ေပါင္းစပ္ၿပီး ဒီၿမိဳ႕ေတြ အေပၚလႊမ္းျခံဳ ထားတဲ့ မဲမဲေမွာင္ေမွာင္ thick haze ေတြကိုျဖစ္ေစပါတယ္။ ဒီ thick haze ေတြ ကို smog လို႔ သိခဲ့ၾကပါတယ္။
    • ဒီေန႔ ၿမိဳ့ျပေတြမွာ ေတြ႕ရေလ့ရွိတဲ့ smog ေတြ ကေတာ့ photochemical smog ပါ။ ေလထဲက Nitrogen Oxides နဲ႔ volatile organic compounds ေတြလို အခ်ိဳ႕ Pollutants ေတြ အေပၚေနေရာင္ျခည္ က်ေရာက္တဲ့ အခါ နီညိဳေရာင္ Thick haze ပံုစံျဖစ္တဲ့ photochemical smog ကိုျဖစ္ေစပါတယ္။
    • Smog က ေနေရာင္ျခည္ တိုက္ရိုက္ ပိုမိုရရွိ ၿပီး ေလတိုက္မႈ နည္းပါးတဲ့ ရာသီဥတု ကလည္း ေလကို အေဝးေရာက္သြား ေအာင္မလုပ္ႏိုင္တဲ့ ေႏြရာသီ မွာ ပိုမို ဆိုးရြားေလ့ ရွိပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ ၿမိဳ့ေတြ ကေတာ့ တစ္ႏွစ္ပတ္လံုး ရွိေနတဲ့ ျပႆနာ ပါ။
    • ဥပမာ၊ မကၠဆီကုိ စီတီး လိုၿမိဳ့ပါ။ သူ႔မွာ Smog နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ပထဝီ အေနအထား အရ အားနည္းခ်က္ ရွိပါတယ္။ အပူပိုင္း နဲ႔ သမပိုင္း ဇံု အၾကားျဖစ္တဲ့ Sub-tropic မွာတည္ရွိတယ္။ ကႏၲာရ လို ေနရာမ်ိဳး လည္းျဖစ္တယ္။ ေတာင္ေတြ ဝိုင္းရံ ထားတဲ့ အျမင့္ပိုင္းမွာ ရွိေနတဲ့ ဇလံုလို ခ်ိဳင့္ဝွမ္းႀကီး လိုေနရာလည္း ျဖစ္ လူေန အရမ္း ထူထပ္ၿပီး temperature inversion လည္းရွိ ေနပါတယ္။
    • Temperature Inversion ဆိုတာကေတာ့ ပူေႏြးၿပီး တည္ၿငိမ္တဲ့ stable warm air layer က သူ႕ထက္ေအးတဲ့ ေျမျပင္နားက cooler air ကို ပိတ္ေလွာင္ ထားတဲ့ အေျခအေန မ်ိဳးကို ေခၚတာပါ။ Temperature Inversion ေျမျပင္နားက ေလကို ပိုမိုဆိုးရြားစြာ ညစ္ညမ္းေစၿပီး အႏၲရာယ္ မ်ားေစပါတယ္။
    • ဒါေၾကာင့္ Air Pollution နဲ႔ ပိတ္မိေနၿပီး ေနထြက္လာရင္ ေတာင္မွ ကားေတြ၊ အိမ္ေတြ အပူေပးတာ၊ ခ်က္ျပဳတ္တာ က ထြက္လာတဲ့ Pollution ေတြကို Photochemical smog အျဖစ္ ေျပာင္းလဲ ေစတာျဖစ္ပါတယ္။Smog surrounds the Angel Monument in Mexico City, Mexico
    • Photochemical smog အဆုတ္ ကို ဒုကၡေပး တာတို႔၊ ကေလးေတြ မွာ အဆုတ္ နဲ႔ပတ္သက္တဲ့ ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈ ေတြ ကိုေႏွးေကြးေစတာ အစရွိတဲ့၊ စိုးရိမ္ရတဲ့ က်န္းမာေရး ဆိုးက်ိဳးေတြ ကို ေပးပါတယ္။ ဆိုးက်ိဳး ေတြ က အမ်ားႀကီးပါ၊ အခ်ိဳ႕ကေရတို လုိ႔ေခၚတဲ့ Pollution နဲ႔ ထိေတြ႔ တဲ့ အခ်ိန္ မွာပဲ ခံစားရတတ္ ေပမဲ့ ေရရွည္ခံ ရတဲ့ ဆိုးက်ိဳးေတြ လည္းရွိပါတယ္။ အခ်ိန္ၾကာၾကာ ထိေတြ႕ရတဲ့ အခါ နာတာရွည္ ခံရတာ၊ ခနခန ျပန္ျဖစ္တာ၊ ေရာဂါ ပိုမိုဆိုးရြား လာတာေတြ ေတြ႕ရျပန္ပါတယ္။ ဒီဒါဏ္ ေတြ ကို ကေလးေတြ နဲ႔ သက္ႀကီးရြယ္အို ေတြ အရင္ထဲ က ေရာဂါ အခံ ရွိတဲ့သူေတြ မွာ ပိုခံရတာ ေတြ႔ရပါတယ္။
    • Photochemical smog ေၾကာင့္ ျဖစ္ေစတဲ့ ေရာဂါေတြ ကေတာ့ အဆုတ္ နဲ႔ အသက္ရႈလမ္းေၾကာင္း နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ emphysema (အဆုပ္ပြ), bronchitis (ေခ်ာင္းဆိုး ရင္က်ပ္), and asthma (ပန္းနာ) ေရာဂါ ေတြ ျဖစ္ၿပီး ႏွလုံး၊ အသည္း နဲ႔ ေက်ာက္ကပ္ ေတြ ကို လည္း ပ်က္စီးေစ ႏိုင္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ အာရံုေၾကာ နဲ႔ပတ္သက္ ၿပီး ဒုကၡေပး ႏိုင္တာ ကိုလည္း ေတြ႕ရွိ ေနရပါၿပီ။ အသက္ရႈသြင္း တဲ့ အထဲ မွာ ပါလာတဲ့ အမႈန္အမႊား အေသးေလးေတြ က အာရံုေၾကာ ထဲ စီးဆင္းမႈ စနစ္ ေရာက္သြားၿပီး ဦးေႏွာက္ ကိုထိခိုက္ေစတာပါ။
  • Depletion of Stratospheric Ozone Layer
    • ေလထုညစ္ညမ္းမႈ က က်န္းမာေရး ျပႆနာေတြ တင္ မက ပဲ ကမာၻ႔ေလထု ရဲ့ အထက္ပိုင္း အထိကို ဒုကၡ တက္ေပးပါတယ္။ ၁၉၈၄ ခုႏွစ္တုန္းက Antarctica ေတာင္ဝန္႐ိုးစြန္း မွာ အလုပ္လုပ္ေနၾကတဲ့ Atmospheric Scientist (သိပၸံ ပညာရွင္) ေတြ က Stratospheric Ozone Layer အိုဇုန္းလႊာ ပါးလာတာ ကို စိုးရိမ္ဖြယ္ရာ ေတြ႕ရွိခဲ့ရပါတယ္။
    • ကမာၻ႔ေျမႏွာျပင္ နားက အိုဇုန္း ကေတာ့ အသက္ရႈသြင္း မိရင္ အဆိပ္ျဖစ္ႏိုင္ေပမဲ့ ကမာၻ႔ေျမျပင္ ရဲ့ အထက္ အျမင့္ ၆ မိုင္ ကေန ၃၁ မိုင္ေလာက္ အတြင္း မွာ သဘာဝ အတိုင္း ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ အိုဇုန္းလႊာ က ေနေရာင္ျခည္ မွာပါတဲ့ ထိခိုက္ ပ်က္စီးေစႏိုင္တဲ့ ခရမ္းလြန္ ေရာင္ျခည္ေတြ ကို စုတ္ယူၿပီး ကမာၻေပၚ ကို ဒီေရာင္ျခည္ ေတြ မက်ေရာက္ ေအာင္ အကာအကြယ္ ေပးေနတဲ့ ေက်းဇူးရွင္ပါ။ပံုမွန္အားျဖင့္ ေျမျပင္အိုဇုန္း လို သိပ္ၿပီး active မျဖစ္ပဲ stable ျဖစ္ပါတယ္။ ေနေရာင္ရဲ့ UV က O2 ကေန 2 O အျဖစ္ၿပိဳကြဲေစ၊ ၿပီး O + O2 = O3, ေနာက္ O3 ကို UV နဲ႔ထိေတာ့ O2 ျပန္ျဖစ္ စတဲ့ သံသရာလည္ေနျခင္းျဖင့္ ေနေရာင္ထဲ က UV ကိုစုတ္ယူေပးေနတာပါ။
    • လူေတြ ထုတ္လုပ္ထားတဲ့ Manmade Pollutant ေတြ ျဖစ္တဲ့ CFC (chlorofluorocarbon) လို႔ေခၚတဲ့ ဓာတ္ေငြ႔ ေတြက ဒီ အိုဇုန္းလႊာ ကို တျဖည္းျဖည္း ေလ်ာ့နည္းပါးလႊာ လာေစပါတယ္။ ဒီဓာတ္ေငြ႔ေတြ က သဘာဝ အတိုင္းရွိေနဘူးခဲ့တဲ့ ဓာတ္ေငြ႔ေတြ မဟုတ္ပါဘူး။ လူေတြက ပဲ စက္ရံုေတြ မွာ ထုတ္လုပ္ ခဲ့ၾကတာပါ။ CFC ေတြကို aerosol sprays, foam insulations နဲ႔ ေရခဲေသတၱာ၊ freezers နဲ႔ air conditioning equipment ေတြ ရဲ့ refrigerant အေနနဲ႔ တြင္တြင္က်ယ္က်ယ္ အသံုးျပဳခဲ့ ၾကပါတယ္။ ဒီ CFC ေတြက အင္မတန္ အံ့ၾသစရာ ေကာင္းတဲ့ chemical compound ေတြပါ။ ဒီဓာတ္ေငြ႕ ေတြက လြယ္လြယ္ကူကူ ၿပိဳကြဲပ်က္စီး ႏိုင္တာ မဟုတ္ပဲ ေလထဲမွာ အၾကာႀကီးေနႏိုင္တာ မို႔ ေလထုအထက္က Stratosphere Layer အထိတက္ၿပီး ဒုကၡေပးႏိုင္တာ ျဖစ္ပါတယ္။
    • Chlorine က အိုဇုန္း ကို တိုက္ခိုက္တဲ့ နည္းက catalytic cycles လို႔ေခၚတဲ့ ဓာတ္ေျပာင္းအကူ လုပ္ေပးတဲ့ နည္းနဲ႔ပါ။ ပထမ ေနေရာင္ မွာပါတဲ့ UV ေၾကာင့္ CFC ကၿပိဳကြဲၿပီး Chlorine molecule ကို ထုတ္ေပးပါတယ္။ CFCl3 + hν = CFCl2 + Cl
    • ဒီ Chlorine Molecule က ေအာက္မွာျပထားတဲ့ catalytic cycles အတိုင္း အိုဇုန္း ကိုၿဖိဳခြဲေတာ့တာပါပဲ။
      Cl + O3 = ClO + O2
      ClO + O3 = Cl + 2 O2
    • Cl ကေန ClO ျဖစ္လိုက္၊ ဒီ ClO ကေနပဲ Cl ျပန္ျဖစ္လိုက္ နဲ႔ ဒီ Cl molecule တစ္လံုးက ေထာင္၊ေသာင္း ခ်ီေနတဲ့ အိုဇုန္း ေမာ္လီက်ဴးေတြ ကို ဖ်က္ဆီး ႏိုင္ပါတယ္။
  • Refrigerants, Global Warming Potential(GWP) and Ozone Depletion Potential (ODP)
    • HVAC Engineer ေတြ အေနနဲ႔ သိထားရမွာ ကေတာ့ refrigerant ေတြ နဲ႔ပတ္သက္တဲ့ ေတြပါ။
    • GWP လို႔ေခၚတဲ့ ကမာၻ ပူေႏြးေစ မဲ့ အစြမ္းသတၱိ ကို တိုင္းတာတဲ့ အခါ carbon dioxide ရဲ့ GWP ကို စံအျဖစ္ 1 လို႔သတ္မွတ္ ထားပါတယ္။
    • ODP လို႔ေခၚတဲ့ အိုဇုန္း ဖ်က္ဆီးႏိုင္မႈ အစြမ္းသတၱိ ကို တိုင္းတာတဲ့ အခါ မွာေတာ့ CFC-11 (CCl3F Trichlorofluoromethane) ရဲ့ ODP ကို 1 လို႔သတ္မွတ္ၿပီး အေျခခံ ထားပါတယ္။

3 comments:

  1. UnknownNovember 7, 2017 at 9:25 AM

    Wonderful information, I had come to know about your blog from my friend, And let me tell you, your website gives the best and the most interesting information.
    This is just the kind of information that I had been looking for, Thanks a ton once again, Regards, Air Duct Cleaning Services in Dubai

    ReplyDelete
  2. smartcleaning132@gmail.comApril 9, 2018 at 1:06 AM

    Wonderful information, thanks a lot for sharing kind of information.
    Regards Air Duct Deep Cleaning Service in Dubai

    ReplyDelete
  3. smartcleaning132@gmail.comApril 16, 2018 at 4:13 AM

    Wonderful information, thanks a lot for sharing kind of information.
    Regards HVAC Cleaning Service in Dubai

    ReplyDelete

အခုလို လာေရာက္အားေပးၾကတာ အထူးပဲ ၀မ္းသာ ပီတိျဖစ္ရပါတယ္ဗ်ား ... ။ေက်းဇူးအထူးတင္ပါတယ္။
ေက်ာ္ထက္၀င္း နည္းပညာ (ဘားအံ)
www.kyawhtetwin.blogspot.com

Subscribe to: Posts (Atom)
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...